Bilim & Uzay

Dünyanın En Büyük Dedektörü Kozmik Gizemleri Çözmeye Hazırlanıyor


Çin’in yıllardır geliştirdiği yeraltı nötrino dedektörü Jiangmen Yeraltı Nötrino Gözlemevi (JUNO), tamamlanma aşamasına ulaştı. Bu büyük bilimsel proje, evrenin en gizemli parçacıklarından biri olan nötrinoları daha iyi anlamak amacıyla tasarlandı. Guangdong eyaletindeki Kaiping kentinde bir dağın altında kurulu tesis, devreye girmeyi bekliyor.

300 milyon dolarlık bütçeyle dokuz yıl süren çalışmalar sonucunda inşa edilen JUNO dedektöründen elde edilecek verilerin fizik alanında devrim yaratabileceği ifade ediliyor. Eğer her şey planlandığı gibi olursa JUNO, nötrino ve antinötrino etkileşimlerine dair birçok bilinmeyimi çözme potansiyeline sahip.

Bilinmezi çözmeye çalışacak


Dünyanın en büyük dedektörü kozmik gizemleri çözmeye hazırlanıyor


Tam Boyutta Gör


JUNO, 700 metre derinlikte bir granit dağın altında inşa edilmiş dev bir küre şeklindeki dedektörden oluşuyor. Bu, kendi türünün en büyüğü olup, nötrinolar geçerken ışık yayacak özel bir sıvıyla dolu olacak. Tüm süreç tamamlandığında, küreler tamamıyla saflaştırılmış suya batırılacak. Bu yenilikçi tasarım, nötrino etkileşimlerini tespit etme ihtimalini artırmayı hedefliyor.

Nötrinolar, Büyük Patlama’dan sonra var olan en eski parçacıklardan biri olarakBiliniyor. Ancak, neredeyse ışık hızında hareket eden bu parçacıklar son derece düşük kütlelere ve elektriksel yük taşımadıklarından dolayı diğer maddelerle neredeyse hiç etkileşmezler. Bu nedenle, nötrino araştırmaları için devasa dedektörler inşa etmek gerekmektedir.


Dünyanın en büyük dedektörü kozmik gizemleri çözmeye hazırlanıyor


Tam Boyutta Gör


JUNO’nun esas odak noktası antinötrino adı verilen nötrino antipartiküllerini incelemektir. Tesisin yakınındaki iki nükleer santraldan gelen antinötrinolar, dedektörün sıvısıyla temasa geçtiğinde ani bir ışık patlaması yaratacak. Araştırmacılar, bu ışık patlamalarını kaydederek antinötrino etkileşimlerini inceleyecekler.

Nötrinolar üç farklı türde mevcuttur: elektron nötrinosu, müon nötrinosu ve tau nötrinosu. JUNO araştırmacıları, bu üç parçacığı kütlelerine göre sıralayarak, nötrinoların 1942 yılında ilk kez deneysel olarak tespit edilmesinden bu yana nükleer fizikçilerin üzerine spekülasyon yaptığı pek çok sorudan birinin yanıtını bulmayı hedefliyor.

Evreni anlamak için kritik öneme sahip

JUNO, nötrino araştırmalarında yalnız değildir. Japonya‘da inşa edilen Hyper-Kamiokande ve ABD‘deki DUNE dedektörleri de önümüzdeki yıllarda faaliyete geçecek. Hyper-Kamiokande’nin 2027, DUNE’un ise 2031’de devreye girmesi planlanıyor. Bu tesisler, farklı yöntemlerle nötrinoları inceleyerek JUNO’nun verilerini çapraz doğrulama imkânı sağlayacak.

Gözlemevinin tam kapasiteyle çalışmaya başlaması 2025 yılı Ağustos ayına kadar gerçekleşecektir. JUNO’nun en az 30 yıl faaliyette bulunması bekleniyor. Fransa, İtalya, Rusya, Almanya ve Belçika gibi 17 ülke ve 74 farklı kurumdan 700’ün üzerinde bilim insanı JUNO projesinde yer alıyor. Bilim insanları, bu projeyle evrenin sırlarına bir adım daha yaklaşmayı umuyor. Nötrinoların anlaşılması, temel fizik açısından olduğu kadar evrenin oluşumuna dair bilinmeyenlerin aydınlatılması açısından da önemli bir kilometre taşı olabilir.

OnlineYaşam

Yaşamın "online" hali