Diş Kisti Nedir? Belirtileri ve Nasıl Tedavi Edilir?

Ağız ve diş sağlığı sorunları yalnızca ağrı ve çürüklerle sınırlı değildir; çoğu zaman fark edilmeyen daha gizli ancak ciddi durumlar da vardır. Bunlardan biri olan diş kistleri, çene kemiği veya diş kökleri etrafında oluşan, içi sıvı veya yarı katı maddeyle dolu patolojik boşluklardır. Genellikle enfeksiyon, travma veya gelişimsel nedenlerle gelişen bu kistik yapılar, başlangıçta belirti vermeyebilir; ancak ilerledikçe çevre dokulara zarar vererek dişlerde kayma, ağrı, yüz asimetrisi ve çene kemiğinde erime gibi önemli sorunlara neden olabilir.

Diş kistleri çoğunlukla rutin diş kontrolleri sırasında tesadüfen tespit edilir ve erken dönemde teşhis edildiğinde genellikle komplikasyon olmadan tedavi edilebilir. Ancak dikkate alınmayan vakalarda cerrahi müdahale gerekebilir.

Diş Kisti Nedir?

Diş kisti, çene kemiği veya diş çevresinde oluşan, genellikle sıvı veya yarı katı maddeyle dolu patolojik bir boşluktur. Kistler genellikle yavaş bir hızda büyür ve başlangıçta belirti göstermez. Bu nedenle uzun süre fark edilmeden gelişebilir. Kist oluşumu, vücudun kronik bir enfeksiyona veya uyarıya verdiği yanıt olarak ortaya çıkabilir. Diş kistleri çoğunlukla kök ucunda (periapikal), gömülü dişlerin etrafında (dentigeröz) veya periodontal dokularda meydana gelir. Kist büyüdükçe çene kemiğinde erimeye, dişlerde kaymaya veya komşu dokulara baskı yapmaya başlayabilir.

Diş kistleri genellikle iyi huyludur; yani kansere dönüşme ihtimali çok düşüktür. Ancak tedavi edilmezlerse zamanla ciddi komplikasyonlara neden olabilirler. Bu yapılar enfekte olabilir, çevre dokulara zarar verebilir veya çene kemiğinde zayıflamaya yol açabilir. Kistlerin tanısı genellikle diş hekimi tarafından yapılan radyografik incelemelerle konur. Tedavisi ise kistin türüne, boyutuna ve konumuna göre cerrahi veya endodontik yöntemlerle planlanır.

Dişte Kist Neden Olur?

Diş kistlerinin en yaygın oluşum nedeni, diş köklerinde uzun süreli enfeksiyon varlığıdır. Özellikle çürük nedeniyle pulpa dokusu hasar gördüğünde ve enfeksiyon kök ucuna yayıldığında, vücut bu alanı izole etmek amacıyla bir kist oluşturabilir. Bu durum genellikle periapikal kist olarak adlandırılır. Travmalar, tedavi edilmemiş diş enfeksiyonları ve başarısız kanal tedavileri de kist gelişimini tetikleyebilir.

Ayrıca bazı kistler gelişimsel kökenlidir. Özellikle gömülü dişlerin (örneğin 20 yaş dişleri) etrafında görülen dentigeröz kistler, dişin sürme sürecindeki bozulmalar sonucu oluşabilir. Periodontal dokulardaki enfeksiyonlar, diş eti hastalıkları ve diş çevresi destek dokuların zayıflığı da kist oluşumuna zemin hazırlayabilir. Nadir durumlarda, çene kemiğinde kistik lezyonlar genetik faktörler veya sistemik hastalıklarla ilişkili olabilir.

Diş Kisti Belirtileri Nelerdir?

Genellikle yavaş geliştiği için erken evrede belirti vermeden ilerleyebilir. Bu nedenle çoğu hasta kisti rutin bir diş röntgeni sırasında tesadüfen öğrenir. Ancak kist büyüdükçe çevre dokulara baskı yapmaya başlar ve bu durum çeşitli klinik şikayetlerle kendini gösterir. En sık görülen belirtiler arasında lokalize şişlik, çene kemiğinde baskı hissi, ısırma sırasında rahatsızlık ve bazı durumlarda ağrı yer alır. İltihap geliştiğinde kist bölgesi enfekte olabilir ve bu da zonklayıcı ağrı, akıntı veya kötü ağız kokusu gibi semptomlara yol açabilir. Kist ilerledikçe komşu dişlerde yer değiştirme, hareketlilik veya hissizlik gibi sorunlar da ortaya çıkabilir. Diş kisti belirtileri şöyledir:

• Ağrısız şişlik: Çene kemiği veya diş eti bölgesinde görünür bir şekilde yavaşça büyüyen kitle.
• Basınç ve dolgunluk hissi: Özellikle yemek yerken veya konuşurken rahatsız edici bir ağırlık hissi.
• Hassasiyet: Çiğneme sırasında rahatsızlık veya hassasiyet.
• Dişlerdeki bozulmalar: Dişlerin yer değiştirmesi veya aralanması.
• Yüz simetrisinde bozulma: Büyük kistlerde yüzün bir tarafında dışarıdan fark edilebilecek şekil değişiklikleri.
• Akıntı: Ağız içinde veya çene altında akıntı oluşumu (enfekte kistlerde).
• Ağız kokusu ve tat değişikliği: İltihaplı kistlerde sık görülür.

Diş Kistlerinin Olası Komplikasyonları

Kistin büyümesiyle birlikte çene kemiğinde zayıflama, diş köklerinde erime, diş kaybı, sinir baskılanması gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Özellikle enfekte olmuş kistler, akut apse oluşturabilir ve bu durum ağrı, ateş ve şişlik ile kendini gösterir. Ayrıca bazı kistik lezyonlar çevre dokulara yayılma eğilimindedir ve bu da daha kapsamlı cerrahi müdahale gerektirebilir. Nadiren kist içeriğinin kistik tümöre veya malign (kötü huylu) yapıya dönüşme riski de literatürde bildirilmektedir. Diş kistlerinin olası komplikasyonları şu şekilde sıralanabilir:

• Çene kemiğinde erime veya kırık riski.
• Diş köklerinin tahribatı ve diş kaybı.
• Sinir sıkışması ve yüz bölgesinde hissizlik.
• Yüz asimetrisi ve estetik bozulmalar.
• Kistin enfekte olması (kistik apse oluşumu).
• Ağız içi fistül (kist içeriğinin dışarıya akması).
• Yumuşak doku iltihabı (selülit) veya kemik iltihabı (osteomiyelit).
• Nadir de olsa kistin tümöre dönüşme riski (odontojenik tümör).
• Uzun süreli ağrı, çiğneme güçlüğü ve yaşam kalitesinde azalma.

Diş Kisti Nasıl Teşhis Edilir?

Diş kistleri genellikle başlangıçta belirti vermediğinden, çoğu zaman rutin diş hekimi kontrolleri sırasında tesadüfen fark edilir. Bu kistlerin tanısında en yaygın yöntem dijital panoramik röntgen veya periapikal röntgen çekimidir. Bu görüntüleme teknikleriyle çene kemiği içerisindeki yuvarlak veya oval radyolüsens (karanlık) alanlar tespit edilebilir. Kistin kesin sınırlarının belirlenmesi ve komşu anatomik yapılarla olan ilişkisini görmek için daha gelişmiş görüntüleme yöntemleri de gerekebilir.

Daha karmaşık veya büyük kistlerin değerlendirilmesinde dental tomografi (CBCT) oldukça faydalıdır. Bunun yanında, kistin içeriği ve tipi hakkında kesin bilgi edinilmesi gerektiğinde biyopsi yapılabilir. Ayrıca dişte enfeksiyon öyküsü, travma geçmişi veya kanal tedavisi durumu gibi faktörler de teşhisi destekler. Erken teşhis, kistin cerrahi müdahale gerektirmeden tedavi edilebilme şansını artırır.

Diş Kisti Ameliyatı

Diş kisti ameliyatı, kist dokusunun cerrahi olarak tamamen çıkarılması işlemidir ve genellikle lokal anestezi altında gerçekleştirilir. Bu işlem “kistektomi” olarak adlandırılır. Ameliyat sırasında çene kemiğinde kist bulunan bölgeye cerrahi bir kesi yapılır, kemik içerisine ulaşılır ve kist zarlarıyla birlikte dikkatlice temizlenir. Eğer kist kök ucunu içeriyorsa, etkilenen dişin kök ucu da alınabilir. Ameliyat sonrası boş kalan alan kendi kendine kemikle doldurulabilir veya yapay kemik grefti ile desteklenebilir.

İyileşme süreci genellikle hızlıdır. Ancak operasyon sonrası şişlik, hafif ağrı ve dikiş yerinde hassasiyet normal kabul edilir. Hasta genellikle aynı gün evine dönebilir. Ancak 1 hafta boyunca sıcak-soğuk gıdalardan ve sert çiğneme hareketlerinden kaçınılmalıdır. Cerrahi sonrası başarı, hem hekimin becerisine hem de hastanın bakım talimatlarına uyumuna bağlıdır.