Toksik Bir Ebeveyn Olduğunuzu Nasıl Fark Edersiniz? | Anne

Çoğu insan, bilinçli olarak ‘toksik’ biri olmayı istemez. Özellikle çocuk yetiştirirken, genellikle elimizden gelenin en iyisini yapmaya çabalarız. Yetişme şeklimiz, ilişkilerimiz, alışkanlıklarımız ve mizacımız ebeveynliğimiz üzerinde etkili olur; bu, ebeveyn olmanın getirdiği birçok zorlu mücadelelerden biridir. Mutlu, sağlıklı ve uyumlu bireyler yetiştirip yetiştiremediğimizi fark etmek her zaman kolay olmayabilir.

Neyse ki ebeveynliğimize sızan zararlı davranışları tespit edip ortadan kaldırmanın yolları mevcuttur. Unutmayın ki her ebeveyn bir noktada zararlı davranışlar sergileyebilir ve çocuklar çoğunlukla dayanıklı ve affedicidir, telafi imkanı her zaman yaratılabilir. Aşağıdaki davranışlara dikkat ettiğinizi fark etmek, çocuğunuzla olan ilişkinizi ve ona olan olumlu etkilerinizi geliştirmenin önemli bir adımı olacaktır.

1- Çocukları kıyaslamak

Bir çocuğun kurallara uyma ve iyi notlara sahip olma eğilimi varken, diğeri bu konuda beklentilerinizi karşılayamayabilir. Bilin ki, aynı evde yaşadığınız bireyler arasındaki farklılıkları göz ardı etmek mümkün değildir; bu, onların da farkında olduğu bir durumdur. Çocuğunuzun evdeki diğer kardeşleriyle ya da arkadaşlarıyla kıyaslandığında daha az yetenekli olduğunu gündeme getirdiğinizde, bu durumda hem suçluluk duygusu hissetmesine neden olur hem de benlik saygısını olumsuz etkilersiniz. Her çocuğun farklı olduğunu ve farklı gelişim süreçlerinden geçeceğini aklınızdan çıkarmayın; bu farklılıkları asla kıyaslamak amacıyla dile getirmeyin. Bazı çocukların ebeveynleri olmak daha zordur ama bu gerçeği kabul edip onlarla özgün bir iletişim kurmak, hem sizin hem de çocuğunuz için büyük bir fayda sağlayacaktır.

2- Kişisel sorunlarınızı çocuklara açmak

Bir çocuğun büyüdüğü evde açık ve dürüst bir iletişimin olması çok değerlidir, ancak çocukların yetişkinlerin problemlerinin yükünü taşımalarının beklenmesi, bu açıklığın sınırlarını aşar. Aile içindeki ilişki sorunları, finansal zorluklar ve diğer rahatsız edici meseleleri mümkün mertebe çocuklardan gizli tutmak gereklidir. Bu, tüm olumsuzlukları çocuklardan saklamak anlamına gelmez, fakat en küçük sorunlarla ilgili yakınmalarda bulunduğunuzda bile, çocuklar fazlasıyla endişelenebilir. Örneğin, kocasının çöpü çıkarmadığını söyleyen bir anne, bunun çok önemli bir mesele olmadığını düşünebilir; ancak evdeki küçük çocuğunuz bu sırada anne-babasının boşanma durumuyla ilgili kaygılar taşıyorsa, bu ‘çöp’ sorunu onu düşündüğünüzden çok daha fazla etkilemiş olabilir. Aile içindeki dinamikler bunun üzerinde farklı etkiler yaratır, bu yüzden dert ortağınız küçük çocuğunuz olmamalıdır. Yaşadığınız sorunlarla ilgili kesinlikle onları suçlamamalı ve hayatınızın onların yokluğunda ne kadar kolay olduğunu ima etmemelisiniz. Çocuklar kendi kontrolleri dışında olan durumlardan dolayı kendilerini suçlama eğilimindedirler. Onların yalnızca sevildiklerini değil, hayatınızda istemeniz gerektiğini bilmeleri gerekir.

3- Hayalkırıklıklarınızı çocuklara yansıtmak

Ebeveynlikte bazı hayalkırıklıklar yaşayabilirsiniz. Hepimiz daha iyisini yapmak isteriz ve bazen bu konuda yeterli güce sahip olmayabiliriz. Kendini tutamayıp çocuklara bağırmak, birçok ebeveynde suçluluk ve hayalkırıklığı duygusu yaratır. Sakin bir zamanda hangi anlarda daha çok bağırdığınızı gözlemleyerek bir örüntü yakalayabilir, stresli sabahları ya da zor uyku saatlerini yumuşatmak için önlemler alabilirsiniz. Çocuk psikolojisi uzmanı Dr. Jeffrey Bernstein, “ebeveynlikle ilgili kendi hayalkırıklıklarınızı anlama ve yönetme yeteneği geliştirdiğinizde, çocuğunuzun zorlu davranışlarının nasıl hızla şekillenebileceğine şaşıracaksınız” der.

4- Çocukları ‘susturmak’

Bazen çocuklara ‘bir şey olmaz’ diyebiliriz. Çok yorgunlarsa, su şişesini unuttularsa veya başka bir sebepten dolayı rahatsız hissediyorlarsa, biz yetişkinler bunu önemsiz bir sorun olarak görebiliriz. ‘Merak etme, bir şey olmaz, ağlama’ diyerek onları rahatlatmayı umarız. Ancak bu tür ifadeler, farkında olmadan toksik bir etki yaratabilir. Çünkü onlara üzülmeyecek, korkmayacak ve endişelenmeyeceklerini söylediğimizde, duygularını yok saymış oluruz; bu da uzun vadede duygularını anlamakta ve ifade etmekte zorluk yaşamalarına yol açabilir. Çocuklar, tıpkı bizler gibi, görülmeye ve duyulmaya ihtiyaç duyarlar.

5- Disiplini öğretmek amacıyla değil, cezalandırmak için kullanmak

Çocuklar yaramazlık yaptıklarında, bunun sonuçlarını deneyimlemeleri gerekir; buraya kadar her şey normaldir. Ancak disiplin, onların davranışlarının sonuçlarını öğrenmesi için değil de yalnızca cezalandırma amacıyla kullanılmaya başlandığında, bu durum toksikleşir ve utanç ile öfkeye neden olabilir. Ani kararlar almaktan kaçınmalı ve yoğun ebeveynlik hislerine kapılmadan hareket etmeyi deneyebilmelisiniz. Örneğin, çocuğunuz kardeşine zarar verdiğinde ne yapacağınızı bilemiyorsanız, “kardeşine zarar vermek doğru değil. Bundan sonra ne olacağını düşünmem gerek/sence ne yapmalıyız?” gibi bir yaklaşım benimseyebilirsiniz.

6- Çocukları etiketlemek

Etiketler ve sıfatlar hayatımıza öylece karışır ve hafızalarda yer edinir; aynı şekilde çocuğunuzun zihninde de kalıcı hale gelirler. Bir etiket sıkça kullanıldığında, davranışı tanımlamayı bırakır ve bu davranışın o kişi hakkında temel bir gerçek olduğunu belirtir. Çocuğunuza sürekli “utangaç, ağlamaklı, seçici, inatçı” gibi etiketler yakıştırıyorsanız, bu sıfatlar onların kendilik imajında önemli bir yer tutacaktır.

7- Çocukların bağımsızlıklarını kısıtlamak

Çocukların kendi başlarına iş yapabilmelerini engelleyen ‘helikopter ebeveynlik’ veya yaş ilerledikçe onların arkasından gelmek; çocuğunuzun yetişkinliğe adım atarken kendi yaşam sorumluluğunu almasının önüne geçen toksik davranışlara dönüşebilir. Onlara yetişkinliği bir anda, evden ayrılma zamanları geldiğinde aşılamanız mümkün değildir. Yaşlarına uygun zorluklarla yüzleşmek, çocukların bağımsızlık kazanmaları ve birey olarak zorluklarla başa çıkma kapasitelerini geliştirmeleri açısından son derece önemlidir.

Referanslar:

Meghan Moravcik Walbert. “7 Ways to Know If You’re a Toxic Parent (and What to Do About It)”. Şuradan alındı: https://lifehacker.com/7-ways-to-know-if-youre-a-toxic-parent-and-what-to-do-1847080571.(14.06.2021).