Kendine güvenen bir çocuğun nasıl yetiştirileceği | Anne İçin Rehber

Kendimize olan güvenin yaşamımızda ne denli önemli olduğunu hepimiz biliyoruz. Çevremizde, sanki hiçbir şey onları endişelendirmiyormuş gibi duran ve her durumu olağanüstü bir özgüvenle yönetebilen insanlar mutlaka vardır. Eğer siz de bu insanların bu yeteneği nereden öğrendiğini merak ediyorsanız, yalnız değilsiniz. Görünüşe göre, çocukluk dönemimizde nasıl yetiştirildiğimiz, ömür boyu taşıyacağımız özgüvenin temelini oluşturuyor. İşte bir ruh sağlığı uzmanına göre, özgüvenli çocukları nasıl yetiştireceğimizin yanıtı.

Dr. Cook: “Özgüvenli çocuklar yetiştirmek, onların yetenekleri ve kimlikleri konusunda bir güven duygusu geliştirmeye dayanır. Ayrıca, zorluklarla başa çıkabileceklerine dair sağlam bir inanç taşımaları son derece önemlidir” ifadelerini kullandı. Yani, bir çocuğun özgüvenli olması için ona güvendiğinizi açıkça belirtmek gerekiyor ve bunun en etkili yollarından biri de onların hata yapmalarına ve yeniden denemelerine izin vermektir.

Uzmanlar, çocukların ‘güvenli bir şekilde başarısız olmalarına izin verilmesi’ gerektiğini ve bu süreçte onlara tekrar ayağa kalkmayı göstermenin oldukça önemli olduğunu ifade ediyor. Özgüvenli çocuklar yetiştirmek için başka önemli unsurlar da mevcut. Örneğin, çocukları yalnızca sonuçlar için değil, gösterdikleri çaba için de takdir etmek büyük önem taşıyor. Çocuklar, ne başardıkları ile birlikte kim olduklarını da değerli bulmalıdır. Yani, her şey tam anlamıyla felaket olsa bile onların denemeye cesaret etmeleri yalnızca bir alkışı hak eder—çünkü bu bile onların ne kadar cesur ve harika bireyler olduklarını gösterir.

Son olarak, çocuklara bağımsızlık ve seçim özgürlüğü tanınması da son derece önemlidir. Elbette yaşlarına uygun sınırlar içerisinde. Uygun yaş seviyesinde kararlar almalarına izin vermek, kendi iç seslerine güvenmeyi teşvik eder. Aynı zamanda, çocukların kendi hedeflerini belirlemelerine destek olmak da önemli bir fark yaratır. Bu, beklentilerin düşürülmesi anlamına gelmez; aksine, işleri yönetilebilir adımlara ayırarak büyümelerini sağlamaktır. Bu küçük zaferler çocuklara şu mesajı verir: ‘Zor şeyleri yapabilirim, yeter ki adım adım ilerleyeyim.’ Zamanla kendi yeteneklerine güvenmeye başlarlar ve bu da onlara dayanıklılık kazandırır.

Çocukların ebeveynlerinde özgüven görmesi son derece önemlidir. Bu da, kendiniz hakkında olumsuz konuşmaktan kaçınmak anlamına gelir. Örneğin, “yine yemeği mahvettim, ben tam bir beceriksizim!” gibi ifadeler kullanmaktan kaçının. Bunun yerine, zor durumlarla başa çıkarken olumlu iç konuşmalar yaparak çocuklara örnek olmak önemlidir. ‘Bu zor bir durum ama üstesinden gelebilirim’ ya da ‘Hata yaptım ama bu sorun değil, tekrar denerim’ gibi cümleler kullanmak büyük fayda sağlar. Eğer gerçekten kötü bir gün geçiriyorsanız ve bu şekilde pozitif kalmak zorsa, en azından kendinize karşı olumsuz konuşmaktan kaçınmaya çalışın. Çocuklarınızın duyması gereken son şey, sizin içsel olumsuz diyaloglarınızdır.

Özgüveni modellemenin bir diğer yolu ise yeni şeyler denemektir. Eğer kızım kalabalık önünde hiç çekinmeden hoola hoop çeviriyorsa, ben neden bir resim atölyesine katılıp sanatsal yönümü keşfetmeyeyim ki?

Özgüveni modelleme konusunda son öneri, ilk bakışta biraz farklı bir konu gibi görünse de aslında oldukça mantıklı: Sağlıklı sınırlar koymak. Sınır koymak, zamanla öğrenilen bir beceri ve özgüven gerektirir. Ancak bu alışkanlık geliştiğinde, çocuklarınız da sizden çok şey öğrenir. Çocuklar, sizin ‘hayır’ deme biçiminizden veya kendinizi nazik ama net bir şekilde savunma şeklinizden çok şey öğrenirler. Bu durum, onların ihtiyaçlarının ve sınırlarının olmasının normal olduğunu anlamalarına yardımcı olur. Başkalarına saygı duymak, kendinizi göz ardı etmek anlamına gelmez.

Tahmin edebileceğiniz gibi, çocuklara beden olumlu bir bakış açısı kazandırmak için atılacak ilk adım, kendi bedeniniz hakkında olumsuz konuşmamaktır (tercihen hiç konuşmamak en iyisidir). Ayrıca, başkalarının bedenleri hakkında da olumsuz (hatta nötr) yorumlar yapmaktan kaçınmak gerekir—çocuğunuzunki dahil. Açıkça belirtmek gerekirse, çocuklara beden pozitifliğini aşılamak için önce sizin beden takıntınızı bir kenara bırakmanız gerekiyor. Naziklik, çaba, yaratıcılık gibi fiziksel olmayan özelliklere odaklanmak ve bunları takdir etmek alışkanlık haline getirilmelidir. Eğer bedenlerden bahsedilecekse, güç, esneklik ve enerji gibi özellikleri vurgulayan, bedenlerin neler yapabildiğini kutlayan kapsayıcı bir dil kullanılmalıdır. Örneğin; ‘Bacaklarımız sayesinde ne kadar hızlı kayabiliyoruz, harika değil mi?’ gibi.

İlginizi çekebilir: Çocuklarda beden algısı ile ilgili sorunları fark etmenin 5 yolu

1. Sonuçtan çok çabayı övün

Çocuğunuz bir başarıya imza attığında, klasik “Aferin!” tepkisinin ötesine geçin ve o başarıya nasıl ulaştığını vurgulayın. Her deneme başarıyla sonuçlanmayabilir ama o eski “çaba notu” anlayışı hâlâ geçerlidir. Bu yaklaşım, çocuğunuzun özgüvenini besler ve hedeflerine başı dik bir şekilde ilerlemesini sağlar.

2. Karar vermelerine izin verin

Çocuğunuzun yaşına uygun kararlar almasını engelleyen, aşırı korumacı bir tutum, onların gelişmekte olan özgüvenini zedeleyebilir. Bu konuda zorlanıyorsanız, küçük adımlarla başlayabilirsiniz. Kendi kıyafetlerini ve atıştırmalıklarını seçmelerine, boş zamanlarını nasıl değerlendireceklerine karar vermelerine izin verin. Bu tür özgürlükler, çocuklara seslerinin duyulduğunu hissettirir ve kendi kararlarına güven duymalarına yardımcı olur.

3. Yeni şeyler denemeye teşvik edin

Özgüven, korkusuz olmak değil, korkuya rağmen bir şeyleri yapmaktır. Bu, ebeveyn olarak sizin çocuklarınız konfor alanlarının dışına çıktıklarında onlara nazikçe destek olmanız gerektiği anlamına geliyor. Bu, futbol takımına katılmak gibi büyük bir adım olabilir veya yeni bir yemek denemek gibi küçük bir şey de olabilir. Ve unutmayın, burada da önemli olan sonuç değil, gösterilen çabadır.

4. Özgüvenli davranışlar sergileyin

Bu maddeyi daha önce de ele aldık ama tekrar etmekte fayda var: Söylediklerinizi davranışlarınızla destekleyin. Uzmanlara göre, “çocuklar, izleyerek çok şey öğrenir. Kendiniz hakkında olumlu konuşursanız, yeni şeyler denerseniz ve hatalar karşısında kendinize şefkatli yaklaşırsanız, onlar da aynı şekilde davranmayı öğrenirler.”

5. Koşulsuz sevgi gösterin

Elbette hepimiz çocuklarımızı koşulsuz severiz ama bu sevgi bazen yanlış yerlere odaklandığında çocuklar tarafından hissedilmeyebilir. Bu nedenle uzmanlar, “Çocuklar, her ne olursa olsun görüldüklerini, desteklendiklerini ve sevildiklerini hissettiklerinde özgüvenleri gelişir” diyor. Bunun en kolay yolu, çocuklarınıza sadece yaptıkları şeylerden değil, kim olduklarından dolayı gurur duyduğunuzu sık sık ve içtenlikle ifade etmektir.

Kaynak: Emma Singer. “How To Raise Confident Kids, According to a Clinical Psychologist”. Şuradan alındı: https://www.purewow.com/family/how-to-raise-confident-kids. (14.04.2025).