Gençlerin erken uyuması zihinsel fonksiyonlarını geliştiriyor | Anne

3.000’den fazla ergen üzerinde yapılan bir araştırma, en erken yatan, en uzun süre uyuyan ve en düşük uyku kalp atış hızına sahip olan gençlerin okuma, kelime bilgisi, problem çözme ve diğer zihinsel testlerde daha iyi performans gösterdiğini ortaya koydu.

Araştırmacılar, akranlarına oranla daha erken yatıp daha uzun süre uyuyan ergenlerin daha keskin zihinsel yeteneklere sahip olduklarını ve bilişsel testlerden daha yüksek puan aldıklarını belirtti.

Sağlıklı uyku alışkanlıkları olan gençlerin kötü uyuyanlardan daha iyi puanlar alacağı beklentisi vardı; ancak uykudaki küçük farkların bile ergenlerin bilişsel becerileri üzerinde yaratabileceği etkiye şaşırdılar.

The Guardian’ın haberine göre, Cambridge Üniversitesi’nde klinik nöropsikoloji profesörü Barbara Sahakian, “Uykunun daha iyi bilişsel yetenekleri desteklediğini düşünüyoruz; çünkü uyku sırasında hafızamız pekişiyor” dedi.

İyi bir gece uykusunun daha iyi zihinsel performans ile ilişkili olduğu uzun zamandır bilinmektedir; buna rağmen araştırmacılar ergenlik döneminde kritik beyin gelişiminin geç yatma saatleri ve genel uyku azalması ile nasıl etkileşimde bulunduğunu anlamaya çalışıyorlar.

Sahakian’ın ekibi ve Fudan Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, ABD’deki beyin gelişimi ve çocuk sağlığı üzerine en büyük uzun vadeli araştırma olan “ergen beyin bilişsel gelişimi” çalışmasında 3.222 gencin verilerini inceledi. Katılımcılara beyin taramaları ve bilişsel testler uygulandı ve uyku alışkanlıkları takip edildi.

En iyi uyku alışkanlıklarına sahip olanların bile uzmanların önerdiğinden daha az uyuduğu belirlendi. Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi’ne göre, 13 ila 18 yaşındaki gençlerin gecelik sekiz ila 10 saat uyuması gerekmektedir.

Ergenler üç ayrı gruba ayrıldı. İlk grup, yaklaşık %39’u, en geç yatağa girdi ve en erken uyandı, gecelik ortalama yedi saat 10 dakika uyudu. İkinci grup, yaklaşık %24’ü, ortalama yedi saat 21 dakika uyudu. Üçüncü grup, yaklaşık %37’si, en erken yatağa girdi, en uzun süre uyudu ve en düşük uyku kalp atış hızlarına sahipti; bunlar ortalama yedi saat 25 dakika uyudular.

Farklı grupların eğitim başarılarında anlamlı bir farklılık görülmemekle birlikte, üçüncü gruptakiler bilişsel testlerden en yüksek puanı aldı; onları ikinci grup izledi ve birinci grup en düşük puanı aldı. Beyin taramaları, üçüncü gruptakilerin en büyük beyin hacimlerine ve en iyi beyin işlevlerine sahip olduğunu gösterdi. Ayrıntılar Cell Reports’ta yayınlandı.

Sahakian, uykudaki küçük farklılıkların böyle bir etki yaratmasının “şaşırtıcı” olduğunu belirtti ve ekledi: “Bu, uyku miktarındaki küçük değişikliklerin zamanla büyük sonuçlar doğurabileceğini gösteriyor.”

Uykularını iyileştirip zihinsel becerilerini artırmak isteyen gençler için Sahakian, düzenli egzersiz yapmayı ve akşam geç saatlerde cep telefonları veya bilgisayar kullanmamayı öneriyor.

Oxford Üniversitesi’nde uyku tıbbı profesörü olan Colin Espie, araştırma sonuçlarını The Guardian’a şöyle değerlendirdi: “Karmaşık görevleri yerine getirebilen son derece gelişmiş beyinlerimizin olması, özellikle gelişme dönemlerinde uykuya bağımlı olmamızla bağlantılıdır.”

“Bu araştırmanın ortaya koyduğu gibi, geç uyumak ve yetersiz uyku almak sorunlu bir davranıştır. Bu durum gençlerin okula erken kalkmaları ve hafta sonları telafi etmeleri gereken okul günlerinde daha da kötüleşiyor; bu, sosyal jet lag olarak bilinir.”

Profesör Espie, okullarda uyku sağlığı ile ilgili ders içeriklerine daha fazla vurgu yapılması gerektiğini savundu.

York Üniversitesi’nde psikoloji profesörü Gareth Gaskell, araştırmanın erken ergenlik dönemine odaklanmasını olumlu buldu ve “Ergenlik döneminde müdahale çalışmaları hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyoruz, böylece yetersiz uyku alışkanlıklarına sahip ergenlere nasıl yardımcı olabileceğimizi öğrenebiliriz. Genellikle, uyku zamanı rutini, örneğin ekran kullanımı üzerine, uyku zamanlamasını ve süresini iyileştirmek için basit değişiklikler yapmak, önemli bir etki yaratabilir.” dedi.

Referans: Ian Sample. “Teenagers who go to bed early and sleep longer have sharper brains, study finds.” (2025) Şuradan alındı: https://www.theguardian.com/science/2025/apr/22/teenagers-bed-early-sleep-longer-sharper-brains-study