Çocuğunuzun Zararlı Bir Arkadaşlığa Sahip Olduğunun Belirtileri | Anne

Çocuğunuzun bütün arkadaşlarını sevmemek doğaldır. Çocuklarınızın sizinle pek örtüşmeyen arkadaşları olabilir; farklı arkadaşlıklar kurmalarına izin vermek önem taşır. Ancak bazen çocuğunuz, hoşlanmadığınız birisiyle değil, ‘toksik’ olarak nitelendirebileceğiniz ya da olumsuz davranışlar sergileyen biriyle de arkadaşlık edebilir.

Eğer çocuğunuzun toksik bir arkadaşı varsa, ne yapmanız gerektiğine dair kafanız karışabilir. Müdahale etmeli misiniz, ederseniz nasıl? Çocuğunuzun arkadaşlığının toksik olduğunu nasıl anlayabilirsiniz? Bu konuyu onlarla nasıl tartışılmalı? Yardım almak için ne zaman harekete geçmelisiniz?

Toksik bir arkadaşın ne olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. Ruh sağlığı uzmanı olan evlilik ve aile terapisti Emily Zeller, toksik bir arkadaşlığı “çocuğunuza duygusal, sosyal ya da fiziksel zarar veren, onları manipüle eden ya da sürekli olarak tüketen biri” olarak tanımlıyor. Zeller’a göre toksik arkadaşlıklar, belirli sağlıksız davranış kalıplarını içerir. Bunlar şunlardır:

• Sürekli olumsuzluk: Çocuğunuzu küçümsemek, alay etmek veya kendini kötü hissettirmek.

• Kontrol ya da sahiplenme: Kiminle konuşabileceklerini dikte etmek veya başkalarıyla vakit geçirdiğinde gereksiz yere öfkelenmek.

• Dram ve manipülasyon: Suçluluk hissettirmek, dedikodu yapmak veya sadakati kanıtlamaları için testler çıkarmak.

• Tek taraflılık: Sürekli almak, ama hiç destek vermemek.

• Akran baskısı: Riskli davranışlara (madde kullanımı, okulu asma veya başkalarını zorbalığa yönlendirme) yönlendirmek.

Çocuğunuzun toksik bir ilişki içinde olduğunu anlamak bazen zor olabilir. Genelde çocuklar, yaşadıkları durumu ifade edecek yeterli kelime dağarcığı veya farkındalığa sahip değildir. Kaygı, travma ve bağlanma terapisti Cheryl Groskopf, “Çocuklar her zaman ‘bu ilişki garip hissettiriyor’ gibi şeyler söyleyemez, ama davranışları ve ruh halleri size çok şey anlatabilir” diyor.

Peki çocuğunuzun toksik bir arkadaşlık içinde olduğunu gösteren bazı belirti ve işaretler nelerdir? Groskopf’a göre, çocuğunuz normalden farklı davranmaya başlarsa; örneğin daha sessiz, gergin olursa veya önceden güvendiği insanlardan uzaklaşırsa, bu, bir şeylerin yolunda gitmediğini gösterebilir. Ayrıca, toksik olduğunu düşündüğünüz arkadaşla geçirdiği zamandan sonra nasıl hissettiğini gözlemlemek de faydalı olabilir. Bu arkadaşla zaman geçirdikten sonraki ruh hali nedir? Yorgun mu, asabi mi, üzgün mü? Bu duygusal değişimler, sizin için bilgi sunar.

Çocuğunuz toksik bir arkadaşlığın ne olduğunu tanımlamakta zorlandığı gibi, bu yaşadıklarını tartışmada da zorluk çekebilir. Böyle bir durumda uzmanlar, duygularınızı aşırı güçlü bir şekilde ifade etmemeyi öneriyor. Ne kadar cazip olursa olsun, ebeveyn moduna geçip o kişiyi kötülememelisiniz; bu yalnızca çocuğunuzu o kişiye daha çok yaklaştırır.

Bunun yerine, uzmanlar merak dolu bir tutum sergilemenizi öneriyor. “Bu kişiyle birlikteyken kendini rahat hissediyor musun?” veya “Fikir ayrılığı yaşarsanız nasıl hissediyorsun, rahatça konuşabiliyor musun?” gibi sorular sorabilirsiniz. Ayrıca, bu kişinin yanında nasıl hissettiklerini de sorabilirsiniz. Buradaki amaç, arkadaşı suçlamak değil; çocuğunuza kendi iç alarm sistemini dinlemeyi öğretmektir.

Nazikçe yönlendirmenize rağmen çocuğunuz arkadaşlığının toksik olduğunu göremeyebilir. Böyle bir durumda neyapmanız gerektiğini düşünmelisiniz. Çocuğunuza arkadaşını “kötü” olarak etiketlemek yerine şu yaklaşımları deneyebilirsiniz:

• Açık uçlu sorular sorun. Örneğin: “Onların yanında nasıl hissediyorsun?”

• Öz farkındalığı teşvik edin ve onlara kalıpları fark ettirin; “Onlarla vakit geçtikten sonra kendini üzgün hissediyorsun gibi, sen de öyle hissettin mi?” diyebilirsiniz.

• Sağlıklı ilişkileri modelleyin; bu, arkadaşlıklarda saygı, güven ve karşılıklı ilginin nasıl göründüğünü göstermeyi kapsayabilir.

• Çocuğunuzun kendi kararlarını vermesini destekleyin; toksik arkadaşını bırakmasını istemektense, sağlıklı sınırlar koymasına yardımcı olun.

• Arkadaşlığı tamamen yasaklama isteğine karşı durun; bu genellikle ters teper ve çocuğunuzu savunmaya iter.

Gerçek şu ki, kendi çocuğunuzun da toksik davranışlar sergilemesi mümkündür. Böyle bir durumda, kendinizi suçlamamanız önemlidir. Eğer zarar veren taraf çocuğunuzsa, bu sizin ebeveynlik becerilerinizin zayıf olduğu anlamına gelmez; çocuğunuzun diğer insanlarla ilişki kurmayı öğrenen bir birey olduğunu gösterir. Durumu utanç duymadan doğrudan ele almak önemlidir.

Peki, bu durumu düzeltmek için ne yapmalısınız? Açık uçlu sorular sormayı deneyin. Çocuğunuzla bu davranışı neden sergilediğini ve bu durumdan nasıl kurtulmak istediğini tartışabilirsiniz.

Unutmayın, çocuğunuz muhtemelen kasten kötü davranmıyordur. Bu süreçte, çocuğunuza rehberlik ederken durumu yeniden çerçevelemeyi düşünebilirsiniz. Çoğu zaman, çocuklar güvensizlikten ya da hayatta kalma içgüdüsüyle tepki verirler; acımasız olmak istemezler, sadece henüz doğru araçlara sahip değillerdir. Bu durumu, çocuğunuzun bu araçları öğrenmesine yardımcı olmanın veya gerekiyorsa dış destek almanın bir fırsatı olarak değerlendirin.

Bazen, en iyi çabalarımızla bile durumu tam anlamıyla çözmek mümkün olmayabilir. Bu noktada profesyonel yardım almak büyük bir fark yaratabilir. Bir lisanslı ruh sağlığı uzmanı veya okul danışmanından yardım almanın zamanı gelip gelmediğini nasıl anlayabilirsiniz? İşte bazı işaretler:

• Çocuğunuzun ruh hali veya davranışları belirgin şekilde kötüleşmişse,
• Zorbalık, madde kullanımı veya diğer güvensiz davranışlar varsa,
• Çocuğunuz kendine zarar veriyorsa veya umutsuz hissettiğini ifade ediyorsa,
• Çocuğunuz sınır koymada zorlanıyor veya toksik arkadaşlıktan kendi başına uzaklaşmakta güçlük çekiyorsa,
• Evdeki çabalarınız bir fark yaratmıyorsa…

Groskopf burada proaktif bir yaklaşım öneriyor. Yani, sorunun büyümesini beklemeyin. Çocuğunuzun toksik arkadaşlığının ruh sağlığını etkilediğini düşünüyorsanız, hemen bir pediatrist, sağlık uzmanı veya terapistle iletişime geçin.

Bir terapist, çocuğunuza bir arkadaşlıkta neler olduğunu anlamasına, kendini savunmasına ve sınır koymayı öğrenmesine yardımcı olabilir. Birlikte, siz ve bir mental sağlık uzmanı, çocuğunuz için en iyi yolu bulabilirsiniz.

Kaynak: Wendy Wisner. “Signs Your Child Has a Toxic Friend”. Şuradan alındı: https://www.parents.com/signs-your-child-has-a-toxic-friend-11711802.