Bebekler Üzerinde Doğum Sonrası Depresyonun Etkileri | Anne

Doğum sonrası haftalarda görülen depresyonun yalnızca anneleri değil, aynı zamanda çocukların uzun vadeli gelişimini de etkileyebileceği uzun zamandır bilinmektedir. Japonya’da yapılan ve Archives of Women’s Mental Health dergisinde yayımlanan yeni bir çalışma, bu ilişkinin detaylarını gün yüzüne çıkardı. Annedeki depresif belirtiler, bebekle kurulan bağı zayıflatabilmektedir. Bu bağın zayıflaması, çocukların 10 yaşından sonra dikkat sorunları, duygusal dalgalanmalar ya da sosyal uyum problemleri yaşama olasılığını önemli ölçüde artırıyor.

Araştırmada 245 anne-çocuk çifti 10 yıl boyunca takip edildi. Anneler, doğumdan sonraki ilk ayda depresyon ve bağlanma düzeyleri açısından değerlendirildi, çocuklar ise altıncı sınıfa geldiğinde psikososyal durumlarını hem kendi ifadeleriyle hem de ebeveyn gözlemleriyle bildirdiler. Sonuçlar, anne-bebek bağının çocuğun ortaokul dönemindeki ruhsal ve davranışsal uyumuyla doğrudan bağlantılı olduğunu gösterdi.

Çalışmada annelerin doğum sonrası ilk ayda yaşadıkları depresyon belirtileri, Edinburgh Doğum Sonrası Depresyon Ölçeği (EPDS) ile ölçüldü. Aynı dönemde, bebekleriyle kurdukları duygusal bağ da Anne-Bebek Bağlanma Ölçeği (MIBS) üzerinden değerlendirildi. Yıllar sonra, altıncı sınıfa geçen çocuklar ve ebeveynleri, çocukların psikososyal durumunu değerlendiren SDQ (Strengths and Difficulties Questionnaire) anketini doldurdu.

Araştırma sonuçları, doğum sonrası depresyon belirtilerinin yüksek olduğu durumlarda, annenin bebekle kurduğu bağın da o kadar zayıf olabileceğini ortaya koydu. Bu zayıf bağ, çocuğun ileriki yıllarda duygusal ya da davranışsal zorluklar yaşama riskini artırabilir. İstatistiksel modele göre, anne-bebek bağlanmasındaki güçlükler, lohusa depresyonunun çocuğa etkisinin %35’ini açıklıyor.

Ayrıca, bu ilişki çocuklar 10 yaşına geldiklerinde daha belirgin hale geliyor: Zayıf bağlanma deneyimi yaşayan çocuklar, altıncı sınıfa başladıklarında daha fazla dikkat sorunu, duygusal dalgalanma ve arkadaş ilişkilerinde zorluk bildirmektedir. İlginç bir nokta ise, bu etkilerin erkek çocuklarında biraz daha belirgin olduğudur. Yani erkek çocuklar, doğum sonrası dönemde anneleriyle bağ kurmakta zorluk çektiyse, daha ileri yaşlarda davranışsal belirtiler gösterme olasılıkları artmaktadır.

Neyse ki bu süreç geri dönüşü olmayan bir durum değildir. Araştırmanın en umut verici yanlarından biri, bağlanma sürecinin doğumdan sonraki haftalarla sınırlı olmadığıdır. Ebeveynlik, biologik bir refleks kadar, ilişkisel bir süreçtir ve bu süreç zaman içinde yeniden şekillenebilir. Araştırmacılar, doğum sonrası depresyonun etkilerinin, erken fark edilip müdahale edildiğinde azaltılabileceği ve anne-bebek ilişkisinin yeniden güçlendirilebileceğine dikkat çekiyorlar.

Başka bir deyişle, her düşük bağlanma puanı “kalıcı hasar” demek değildir. Aksine, anne destek aldıkça, duygusal olarak iyileştikçe ve yeniden bağ kurmak için adımlar attıkça bu ilişki telafi edilebilir. Özellikle bebekle yapılan ten teması, sakin temas, ritüel haline gelen bakım anları ve karşılıklı göz teması gibi küçük ama anlamlı etkileşimler, bu bağı yeniden inşa edebilir.

Araştırmanın vurguladığı bir diğer önemli bulgu şudur: Anne-bebek bağlanması, sabit ya da tek bir andan oluşmaz. Güvenli bağlanma hissi zamanla geliştirilir ve iyileştirilebilir. Her anne, doğum sonrası dönemde zorluk yaşamış olsa bile, sonraki aylarda veya yıllarda ihtiyaç duyduğu destekle bu bağı güçlendirebilir. Yani geçmiş deneyimler, geleceği belirlemez; önemli olan ihtiyaç duyduğumuzda destek istemeyi bilmektir.

Destek almak için mutlaka yüksek düzeyde belirtiler yaşanması gerekmez. Kendini duygusal olarak tükenmiş hisseden, bebeğiyle bağ kurmakta zorluk çeken her birey, bir danışmandan ya da terapistten yardım alabilir. Çünkü ebeveynlik bir sınav değil; bir ilişkidir. Ve her ilişki gibi, ilgi ve destekle değişebilir, gelişebilir.

Kaynaklar: Daimei Sasayama. “Postpartum maternal depression, mother-to-infant bonding, and their association with child difficulties in sixth grade”. Şuradan alındı: https://link.springer.com/article/10.1007/s00737-025-01585-y. (15.04.2025).

Hahyeon Cho. “Association between social support and postpartum depression”. Şuradan alındı: https://www.nature.com/articles/s41598-022-07248-7. (24.02.2022).