Akran Zorbalığı: Nedenleri, Belirtileri ve Başa Çıkma Yöntemleri

Günümüzde sıkça karşılaşılan akran zorbalığı, özellikle eğitim ortamında çocukların psikolojisini olumsuz etkileyerek zorbalığa maruz kalan bireylerin okuldan uzaklaşma isteği gibi sonuçlar doğurabilir. Çocukları yalnızlaştıran zorbalık, bireyin öz güveninin zayıflamasında ve akademik başarılarının önündeki en büyük engellerden biri olmasında etkili bir faktördür. Bu süreci yaşayan çocukların belirtilerinin aileler tarafından fark edilmesi ve duruma hızla müdahale edilmesi, çocukların fiziksel ve psikolojik sağlıkları açısından son derece önemlidir. Ayrıca zorbalık ile akranlar arasındaki çatışma durumu arasında önemli bir fark bulunmaktadır. Akran çatışmaları, normal bir durumu temsil ederken sistematik bir yapı içermez. Genelde arkadaşlar arasındaki anlaşmazlık ve tartışma sonucunda şekillenir. Dolayısıyla, arkadaşlar kendi aralarında sorunları çözüme kavuşturarak barış sağlayabilirler. Akran zorbalığı ise daha farklı bir durumu tarif eden ve ciddi sonuçlar doğuran sistematik bir süreçtir. Akran zorbalığı hakkında merak ettiğiniz her şey bu makalede yer alacaktır.

Akran Zorbalığı Nedir?

Akran zorbalığı, bir bireye veya gruba karşı üstünlük sağlayan kişi veya grupların sistematik olarak baskı yapması anlamına gelmektedir. Bu nedenle, bireyler veya gruplar arasında belirgin bir güç farkı vardır. Bu üstünlük fiziksel nitelikli olabileceği gibi sosyal ve ekonomik boyutlarda da olabilir. Bunun yanı sıra, kekemelik gibi sorunları olan çocuklar veya diğer dezavantajlı gruplar, akran zorbalığına daha fazla maruz kalma riski taşımaktadırlar. Zorbalık, güç elde etme isteği doğrultusunda ortaya çıkan ve bireye yönelik sözel veya fiziksel şiddet uygulayan tarafın tek taraflı bir baskısı haline dönüşebilir. Zorbalığın başarılı olduğunu düşünen avantajlı kişiler, zamanla uyguladıkları zorbalık şiddetini artırarak mağdurun sosyalleşmesini engelleyebilir.

 

 

Akran Zorbalığı Türleri

Akranlarıyla sağlıklı iletişim kurma becerisi zayıf olan ve isteklerini başkalarına baskı yaparak elde etmenin en etkili yolunu öğrenen çocuklarda zorbalık kaçınılmaz bir iletişim biçimine dönüşebilir. Bu durum sadece sözel değil, fiziksel şiddeti de kapsar. Ayrıca, dijital etkileşimin artmasıyla birlikte siber zorbalık da yaygınlaşmaktadır.

Fiziksel Zorbalık

Genellikle sözel olarak başlayan zorbalık karşısında dezavantajlı kişinin tepki verememesi, zorbalığın bir sonraki aşamaya geçişini sağlar. Baskı, artık sadece sözle değil, fiziksel yollarla da uygulanır. Tokatlama, tekme atma, düşürme, eşyalarına el koyma veya çelme takma gibi eylemler fiziksel zorbalığı ifade eder.

Sözel Zorbalık

Sözel zorbalık, dezavantajlı bireyin eksikliklerini öne çıkaran bir anlayıştır. Bu tür zorbalık, bireyin özgüven eksikliğine ve arkadaşlık ilişkilerinde sevgi kaybına neden olur. Özellikle kişinin eksikliklerinden ötürü alay edilmesi, lakap takılması ve aşağılanması, sözel zorbalığın yaygın yöntemlerindendir.

Sosyal Zorbalık

Sosyal zorbalık, dezavantajlı bireyleri sosyal hayattan izole etme hedefini taşır. Bunun için kişi görmezden gelinir, sosyal gruplara alınmaz, arkasından dedikodu yapılır ve yanlış bilgiler yayılır. Ayrıca, sosyal zorbalık olarak, kişilerin haksız yere yetkili mercilere şikayet edilmesi gibi durumlar da görülebilir.

Siber Zorbalık

Online etkileşim ve akıllı cihazların yaygınlaşması, siber zorbalığı da hafife alınmaması gereken bir suç haline getirmiştir. Şahısların izni olmadan fotoğraflarının kullanılması ve yayılması gibi eylemler siber zorbalık kapsamına girerken, ayrıca tehdit edici mesajlar gönderme ve kişisel bilgileri zorla alma gibi zorbalık biçimleri de mevcuttur.

 

 

Akran Zorbalığının Nedenleri ve Belirtileri

Zorbalığın başlıca nedenlerinden biri iletişim yetersizliğidir. 4-5 yaşlarında akranları ile arkadaşlık kurmaya başlayan çocukların iletişim eksiklikleri, zorbalık yoluyla taleplerini aktarmalarına neden olabilir. Başarı sağladığını gören ve bundan keyif alan çocuklar, zorbalığı normal bir iletişim yöntemi haline getirebilirler. Güçsüz gördükleri çocuklar üzerinde alıştıkları iletişim modelini sürdürmeye devam ederler. Zorbalık sergileyen çocuklarda görülen belirtiler şunlardır:

• Karşı tarafla alay etme ve küçümseme
• Başkalarının arkasında yapılan dedikodulardan keyif alma
• Eşyaları izinsiz kullanmakta bir sakınca görmeme
• Bir şeyleri zorla yaptırma
• Görmezden gelme veya yok sayma
• Ödev yaptırma
• Fiziksel şiddet uygulama
• Saldırgan tutumlardan zevk alma

Akran Zorbalığının Sonuçları ve Etkileri

Akran zorbalığına uğrayan çocuklar için akademik başarıda belirgin düşüşler yaşanması yaygındır. Bu çocuklar, genellikle okula gitme isteği hissetmezler ve fırsat bulduğunda okuldan kaçma eğilimi gösterirler. Derse odaklanmak yerine zorbalıktan kurtulma yollarına dair düşüncelere dalsalar da, aşırı içe kapanma, huzursuzluk ve stresli bir ruh hali geliştirebilirler.

Akran Zorbalığını Önleme Çalışmaları ve Stratejiler

Akran zorbalığından çocuklarınızı korumanın en etkili yolu, onlarla sürekli iletişim kurmak ve ihtiyaçlarıyla ilgilenmektir. Çocukların okul arkadaşlarını tanımak, sürekli eğitim ortamlarını gözlemlemek ve onlarla okulda yaşananları konuşarak akran zorbalığına maruz kalıp kalmadıklarını anlamak mümkündür. Ayrıca, çocuğunuzun okula gitmeme isteği gibi şüpheli durumlar gözlemlenebilir. Baş ve karın ağrısı gibi fiziksel rahatsızlıklar da bu tür zorbalıkların sık görülen belirtilerindendir.

Okulda Zorbalığın Önlenmesi

Okullarda saygıyı öğretmek amacıyla ben severim gibi oyunların organizasyonu oldukça önemlidir. Bu tür aktiviteler öğrencilerin, kendilerine ve arkadaşlarına karşı saygılı tutumlar geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca, saygıyı öğretmenin en etkili yollarından biri saygılı bir rol model olmaktır. Sınıf içerisinde saygıyı teşvik eden anların canlandırılması ve buna uygun ifadelerin kullanılması da dikkate alınmalıdır.

Anne babaların, çocuklarına zorbalığa maruz kaldıklarında nasıl davranmaları gerektiğini açık bir şekilde anlatması da gerekmektedir. Çocukların zorbalık durumlarıyla nasıl başa çıkacaklarını bilmemesi, özgüven kaybına yol açabilir. Örneğin, “Bunu bir daha yapma” veya “Seni şikayet edeceğim” gibi sınırlar koyan ifadeleri benimsemeleri gerektiğini öğretmelisiniz.

Ailelerin Rolü ve Sorumlulukları

Ailelerin bu süreçteki en önemli görevi, çocuklarıyla sağlıklı bir iletişim kurmaktır. Ayrıca, zorbalık karşısında nasıl bir tavır takınmaları gerektiğini öğretmek de önemlidir. Evde kısa senaryolarla bu durumu daha iyi anlamalarını sağlamak, çocukların zorbalık anında daha güvenli hissetmelerine ve gerektiğinde tepki vermelerine yardımcı olur.

Çocukların yalnızca kendilerine yönelik yapılan zorbalıklara değil, başkalarına karşı uygulanan zorbalıklar karşısında da duyarlı olmaları ve nasıl tepki vereceklerini önceden bilmesi sağlanmalıdır. Böylece, haksızlığı anlayan ve bu tür durumlarla karşılaştığında uygun yanıtları verebilecek birer birey olmaları teşvik edilmiş olacaktır.

Akran Zorbalığı ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Akran zorbalığına maruz kalan çocuklar ne tür etkiler yaşar?

Bu çocuklar, akademik başarısında düşüş yaşar ve fiziksel ile ruhsal rahatsızlıklar yaşayabilirler. Okul fobisi geliştirme riski taşır ve özgüven kaybı ile yaşama isteğinin azalmasına bağlı olarak intihar eğilimi gösterebilirler.

Okul ve aileler akran zorbalığını önlemek için ne tür önlemler alabilir?

Anne babaların çocuklarıyla açık bir diyalog ve iletişim kurmaları son derece önemlidir. Çocuğun akademik yaşamıyla ilgili olarak ilgilenmek ve her zaman onların arkasında olduklarını hissettirmek, sorunları çözmelerine yardımcı olabilir.