Azerbaycan’da Yenecek Lezzetler
Azerbaycan’a uçak bileti alarak yeni bir ülkeyi keşfetmek isteyebilirsiniz. Zengin yemek kültürü, farklı gelenekleri ve geleneksel yaşam tarzıyla Türkiye’nin Kafkas versiyonu olarak adlandırabileceğimiz bu ülkeye gittiğinizde, Azerbaycan mutfağının aroması size tanıdık gelecektir.
Benzerlikleri ile birlikte kendine özgü özellikleriyle dikkat çeken bu ülke, mutfak kültüründe de farklılıklar sunmaktadır. Azeri mutfağının vazgeçilmezleri arasında yer alan et yemekleri, kullanılan sebzeler, soslar ve garnitürlerle farklı bir tat deneyimi sunar.
Aynı zamanda reçel üretiminde de uzmanlaşmış olan Azerbaycan, dört bir yanında değişik lezzetlerle karşınıza çıkabilir. Ancak ülkenin birçok yerinde bulabileceğiniz bir özel lezzet şah pilavıdır. Diğer pilav çeşitleri ve yemekler de oldukça popülerdir.
1) Azerbaycan Pilavı
Azerbaycan’da en bilinen yemeklerden biri pilavdır. Kullanılan malzemelere göre farklı adlar alabilir. Azerbaycan’ı özel kılan, klasik pilavın yanı sıra kuru meyveli pilav, soğanlı ve koyun eti pilav, döşeme pilavı, tavuk pilavı ve tatlı pilav gibi çeşitler de sunmasıdır.
Kızarmış pilav ve kavrulmuş sebze pilavı, Azerbaycan’da popüler olan diğer pilav çeşitlerindendir. Uzun taneli pirinç genellikle safranla buharda pişirilerek hoş bir aroma kazanır.
Döşeme pilavı ise un, tereyağı, yumurta ve yoğurt karıştırılarak yapılır. Bu malzemeler yoksa pilav, lavaş (yassı ekmek) veya soyulmuş dilimlenmiş patates üzerine de yerleştirilebilir. Pilav, Azerbaycan mutfağında önemli bir yere sahiptir.
2) Şah Pilavı
Şah pilavı, zengin bir karışımdan oluşmaktadır. Üzerine et eklenip, kızartılmış hamur işlerinden oluşan bir kabukla kaplanarak hazırlanır. Lavaş, şah pilavının karakteristik bir bileşenidir. Pilav, pişirme sırasında lavaş içerisinde yapılır.
Safranlı pirinç buharda pişirildikten sonra, şah pilavının üzerine çeşitli malzemeler eklenerek servis edilmektedir. Bunlar arasında tavuk veya et, kavrulmuş kestane, fındık, kuru kayısı, kuru erik, kuru üzüm ve farklı baharatlar bulunmaktadır.
Yemek, pişirildikten sonra birkaç saate kadar sıcak kalabildiğinden, düğünler, partiler ve diğer özel günlerde harika bir seçenek olabilir.
3) Dolma
Dolma, Doğu Avrupa ve Akdeniz mutfaklarında da popüler olan ve ülkemizde de yer alan geleneksel bir Azeri yemeğidir. Bu yemeği farklı kılan, esasen et, soğan, pirinç, bezelye ve baharat karışımından yapılmasıdır.
Bu karışım, domates, tatlı biber ve patlıcan gibi sebzelerin içine doldurularak hazırlanır. Dolma genellikle büyük olmadan, yumruk büyüklüğünden daha küçük sebzelerin içine konulmaktadır. Doyuruculuğunun yanı sıra, küçük boyutu servis açısından önem taşımaktadır.
Kremalı sarımsaklı yoğurt sosuyla servis edilen bu dolmalar Azerbaycan mutfağında kendine has bir lezzet kazanır. Yemek olarak basit ve doyurucu olan dolma, Azerbaycan mutfağındaki birçok malzemeyi kullanmaktadır.
4) Saj Ichi
Günümüzde pek çok Azeri yemeği, geleneksel pişirme yöntemleriyle hazırlanır. Azerbaycan yemekleri genellikle bakır veya toprak kaplarda pişirilir, bu sayede eşsiz bir lezzet elde edilir.
Saj ichi, Azerbaycan’ın etli yemek geleneğini temsil eder. Genel olarak kuzu eti kullanılsa da, farklı etler ile de yapılmaktadır. Kuzu eti doğrandıktan sonra, küp küp doğranmış patates, patlıcan, dolmalık biber, soğan ve domatesle birlikte bakır tavada sıcak kömürlerin üzerinde pişirilir.
Bu lezzetli yemek, su, yoğurt ve tuz ile yapılan süper serinletici ve sağlıklı bir içecek olan ayran ile harika bir uyum sağlar.
5) Piti
Piti, kuzu eti ve nohuttan yapılan bir çorbadır. Yavaş ve özel bir pişirme yöntemiyle hazırlanır ve geleneksel bir lezzet sunar. Bu çorbanın kendine has ve alışılmadık bir tadı vardır. Kuzu eti, nohut ve fırınlanmış kestane, pitinin ana ve vazgeçilmez malzemeleridir.
Tat zenginliği için sebze, erik ve ayva da eklenebilir. Geleneksel olarak, Piti, yoğun lezzetini artırmak için seramik bir tencerede 5-6 saat boyunca yavaş pişirilir. Bu şekilde yapıldığında Piti, sulu ve damakları şenlendiren bir lezzet elde edilir.
Piti, birçok yemekle birlikte tüketilebilir. Azerbaycan’da acıkınca, kalın ekmek dilimleriyle birlikte bu eşsiz çorbanın tadını çıkarabilirsiniz.
Ayrıca Piti’ye eklenebilecek pek çok malzeme bulunmaktadır. Nohut püresi, çeşitli et seçenekleri, erikler ve kestaneler bu çorba ile uyumlu bir şekilde servis edilebilir.
6) Buğulama
Azeri dilinde buğulama, kuzunun kendi suyunda kısık ateşte yaklaşık iki saat boyunca pişirilerek elde edilen bir yemektir. Soğan, domates, biber, karabiber ve defne yaprağı ile az miktarda kendi suyu içinde haşlanmış kuzu parçalarından oluşan doyurucu bir lezzettir.
Bu güveç, geleneksel olarak kuzu eti ile hazırlanıyor olsa da, balık, tavuk eti, sığır eti ve hatta vejetaryenler için soya peyniriyle de yapılabilmektedir. Genellikle açık ateşte pişirilir.
Hafta sonları doğaya kaçmak için şehirden ayrılan aileler genellikle bu yemeği hazırlarlar. Buğulama, çoban salatası ile mükemmel bir uyum yakalar. Buğulama, Azeri mutfağının vazgeçilmez bir parçasıdır ve Azerbaycan’a gittiğinizde mutlaka denemelisiniz.
7) Qutab
Qutab, Azerbaycan gözlemesine benzer bir yemektir. İçerisine çeşitli yeşillikler, sebzeler, et veya peynir doldurularak hazırlanır. Qutab genellikle hilal şeklinde yapılmaktadır ve sıklıkla saç üzerinde pişirilir.
Qutab, sumak ve yoğurt ile servis edildiğinde eşsiz bir tat kazanmaktadır. Azerbaycan gözlemesi deve eti de dâhil olmak üzere çeşitli etlerle hazırlanabilir ve yerel halk tarafından Azerbaycan atıştırmalığı olarak görülmektedir.
Bu gözleme, yolda yürürken kolaylıkla bir yerden satın alabileceğiniz bir atıştırmalık olma özelliği taşır. Bakü’nün lezzetli restoranlarında veya çevresindeki yerlerde her yerde Qutab bulunabilir. Süpermarketlerde, lokantalarda, kafelerde ve hatta şık restoranlarda aperatif olarak servis edilmektedir.
8) Levengi
Levengi, içi ceviz, soğan ve çeşitli baharatlarla doldurulduktan sonra fırında pişirilen bir balık, ördek veya tavuk yemeğidir. Genellikle Hazar Denizi’nden taze ve lezzetli kütüm veya sazan balığı kullanılır.
Alabalık, çipura, levrek ve mezgit gibi beyaz balıklar da tercih edilebilir. Havyar ise lezzet artırıcı bir ek olarak kullanılabilir. Diğer garnitürler arasında kurutulmuş kiraz eriği, kuru üzüm, ekşi erik veya nar suyu şurubu ve bitkisel yağ öne çıkmaktadır.
Levengi, çeşitli meyve ve baharatlardan gelen farklı tatlarla dolu, lezzetli bir Azeri yemeğidir ve Bakü’de mutlaka deneyimlenmesi gereken bir lezzettir. Ana yemek olarak tüketilebileceği gibi, günün diğer öğünlerinde de değerlendirilebilir.
9) Azerbaycan Kebabı
Azerbaycan’ın birçok kebap ve şiş kebabı türü bulunmaktadır. Bu kebaplar, farklı marinasyonlarla hazırlanan kıyma veya doğranmış et, balık veya tavuktan yapılır.
Daha sonra çeşitli sebzeler et parçalarıyla bir araya getirilir ve tüm malzemeler şişlere dizilerek açık ateşte pişirilir. Sonuç olarak, Azerbaycan kebabı derin, kavrulmuş bir lezzete ulaşmaktadır.
Kebap genellikle lavaş ve doğranmış soğan ile birlikte tüketilir. Lüle kebabı ise en popüler kebap çeşitlerinden biridir. Bu kıyılmış kuzu kebabı, limon, tuz, baharat ve otlarla karıştırılarak hazırlanır.
Türkiye’de de oldukça bilinen kebaplara benzerlik gösterse de, her bölgenin kendine özgü bir hazırlama tarzı vardır ve bu da tat açısından farklılık oluşturur.
10) Düşbere
Düşbere, kıyma ve baharatlarla doldurulan, et suyunda pişirilmiş küçük hamur köfteleridir. Birçok yörede benzer yemek çeşitleri olsa da, Düşbere’nin özelliği küçük formlarda hazırlanıyor olmasıdır. Köftelerin her biri elle dikkatlice küçük şapka benzeri şekillerde kalıplanır.
Düşbere ile birlikte genellikle ezilmiş sarımsak, sirke, kuru nane veya yoğurt servis edilir. Bakü’de insanlar, kaşıklarına sığdırabilecekleri kadar çok Düşbere almaya çalışarak birbirlerine meydan okuyabilirler. Bu, Azerbaycan’ın en sevilen ve yaygın olarak tercih edilen yemeklerinden biridir.
11) Kefli Beçe
Kefli Beçe, özellikle Nahcivan’a özgü, Azerbaycan mutfağının sevilen yemeklerinden biridir. Tavuk, şarapta marine edildiği içindir ki halk arasında ‘sarhoş tavuk’ olarak da anılmaktadır.
Basit bir tarif olmasına rağmen, harika bir lezzete sahiptir. Yemek, tavuk küp küp doğrandıktan sonra bir tavada tereyağında kızarana kadar pişirilir. Ardından, kapağı kapatılır ve kısık ateşte bir süre pişirilir.
Şarap en son eklenir ve yaklaşık 3 dakika boyunca karıştırılır. Kefli Beçe, mangal salatası, ekmek ve bir kadeh beyaz şarap ile harika bir uyum sağlar. Lezzetli bir Azeri yemeğidir ve evde yapmayı deneyebilir veya Azerbaycan’a gittiğinizde mutlaka denemelisiniz.
12) Reçel Çeşitleri
“Reçel Ülkesi” olarak bilinen Azerbaycan, hazırladığı reçeller ve çeşitleriyle neredeyse her köşesinde kendini göstermektedir. Azeri mutfağında ceviz, karpuz ve hatta gül yaprakları gibi birçok malzemeden reçel yapılmaktadır. Reçel, meyvelerin yetiştiği yere göre değişiklik göstermektedir. Azeriler her yaz, kış boyunca kullanmak için büyük miktarlarda meyve ve şeker temin etmektedirler.
En popüler reçeller arasında karpuz, erik, ahududu, dut, armut, şeftali, kavun, incir, çilek ve kiraz çeşitleri bulunmaktadır. Bölgesel varyasyonlar da mevcut olup üzüm, kabak ve nar gibi reçeller de yapılmaktadır. Bademle doldurulmuş kayısı konserveleri de oldukça değerlidir. Hatta patlıcan bile bazen reçel yapımında kullanılabilmektedir. Diğer bir reçel türü ise Azerice’de “Jannat Almasi” olarak bilinen cennet elması reçelidir. Bu küçük meyve, ülkemizde Trabzon hurması veya cennet hurması olarak bilinmektedir.
Bir diğer dikkat çekici reçel, karpuz reçelidir. Bu reçel, karpuz kabuğundan yapılmaktadır ve Azerbaycan’da karpuz reçeli özel bir yere sahiptir. Bir Azeri evinde misafirseniz, şüphesiz ev yapımı reçel, siyah çay eşliğinde ikram edilecektir.
Çay servis edilirken, Azerilerin şeker ikram etmesi pek yaygın değildir. Bunun yerine reçel sunma olasılıkları yüksektir. İnsanlar genellikle küçük bir kaşık dolusu reçeli alıp çayı bu reçelin içinden yudumlarlar.
