Adıyaman Gezi Rehberi: Kommagene’nin İzinde Doğa ve Tarihle Buluşma

Adıyaman, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin tarihi zenginlikleriyle dikkat çeken şehirlerinden biridir. Eşsiz doğası ve mutfağıyla önemli kültürel rotalardan birini oluşturuyor. UNESCO listesindeki Nemrut Dağı’ndan Kommagene Krallığı’nın gizemli tapınaklarına, Roma dönemine ait köprülerden binlerce yıllık kaya mezarlarına kadar birçok değeri barındırıyor. İşte Adıyaman’da mutlaka ziyaret etmeniz gereken tarihi, kültürel ve doğal alanlar:

Karakuş Tümülüsü

Kommagene Kralı I. Antiochos’un oğlu II. Mithridates için annesi Isias, kız kardeşi Antiochia ve yeğeni Aka adına yapılmış bir kutsal mezar olan bu tümülüs, doğu, batı ve kuzeybatı yönlerinde 4 adet, yaklaşık 9 metre yüksekliğindeki dorik sütun gruplarıyla çevrilidir.

Üzerinde kartal figürü olan sütun, diğerlerinden daha sağlam olduğu için anıt mezar “Karakuş” olarak adlandırılmaktadır.

Cendere Köprüsü

Cendere Köprüsü Kahta Çayı üzerinde 120 metre uzunluğunda, 7 metre genişliğindedir. 92 büyük kesme taş ile inşa edilen köprü, büyük ve küçük iki kemerden oluşmaktadır.

Köprünün güney tarafındaki girişler, her iki tarafta birer korint düzeninde tasarlanmıştır. Köprü, Roma İmparatoru Septimius Severus’un (M.S. 193-211)

Arsameia Ören Yeri

Arsameia, Antik Kenti Adıyaman’ın Kahta ilçesinde 26 kilometre mesafede yer alıyor. Kommagene Krallığı’nın yazlık yönetim merkezi olan bu alan, Friedrich Karl Dörner’in çalışmaları sonucunda bir tören ve tapınma yeri olarak belirlenmiştir.

Anadolu’daki en uzun Grekçe yazıt Arsameia’da yer alıyor. Yazıda, kentin kuruluşu, I. Antiochos’un Arsameia için yaptığı inşaat çalışmaları, bölgedeki mimari yapılar, dinsel yapılar, Kommagene Krallığı’nın yasaları, krallık soyları ve dini törenler sırasında yapılması gerekenler gibi konular ele alınıyor.

Eski Kahta Kalesi

Kocahisar köyünde bulunan Eski Kahta Kalesi, Nemrut Dağı tur güzergahında yer alıyor. Üç önemli medeniyetin izlerini taşıyan bu kale, Kommagene’lilerin döneminde yazlık başkent olan Arsameia ile birlikte önemli bir idare merkezi olarak inşa edilmiştir. Roma döneminde de geliştirilmeye devam edilmiştir.

Kale, 1970’lerde Karl Dörner tarafından onarılmıştır. Kale içerisinde çarşı, cami, zindan, su yolları, güvercinlik kalıntıları ve kitabeler bulunuyor. Kale’den Nymphois’e inen su yolu, bir tünelle Arsameia’ya bağlantı kurmaktadır.

Nemrut Dağı Ören Yeri

Kahta ilçesinde yer alan Nemrut Ören Yeri, 2 bin 150 metre yükseklikte, Nemrut Dağı üzerinde bulunmaktadır. Burada, Kommagene Kralı I. Antiochos‘un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için yaptırdığı mezar ile devasa heykeller yer alıyor.

Dünya üzerindeki en yüksek açık hava müzesi olarak bilinen Nemrut Dağı, Türk fotoğrafçı Ara Güler’in Alman Der Stern dergisi için 1960 yılında çektiği fotoğraflarla dünyada tanınmış bir üne kavuşmuştur.

Nemrut Dağı, 1987 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır. 1988’de Milli Park ilan edilen bu alan, Kommagene Krallığı döneminde tüm dini ve kültürel inançları bir araya getirmek amacıyla inşa edilmiştir. Kral Antiochos’un burada öldüğü ve büyük bir tümülüs altında toprağa verildiği bilinmektedir. Ayrıca, burada 237 satırdan oluşan bir kült yazıtı (Nomos) bulunmaktadır. Zirvede, Doğu, Batı ve Kuzey terasları yer alır. Nemrut Dağı, M.Ö. 1. yüzyılda doğu ve batı medeniyetlerinin buluşma noktasını temsil eder.

Doğu Teras: Gün doğumunun izlendiği bu alan, tanrılar galerisi, atalar galerisi ve sunaktan oluşmaktadır. Kommagene Krallığı’nın gökyüzündeki egemenliğini temsil eden bir kartal, yeryüzündeki gücünü temsil eden aslan heykeli burada yer almaktadır.

Batı Teras: Gün batımı burada seyredilmektedir. Batı terasının ilginç kalıntılarından biri de astroloji ile ilgili bir aslan burcudur. Aslan kabartmasının üzerindeki ay ve yıldızlardan, M.Ö. 7 Temmuz 62 tarihine ulaşılıyor, bunun Kral I. Antiochos’un tahta çıkış tarihi olduğuna inanılmaktadır.

Kuzey Teras: Batı ve doğu teraslarını birbirine bağlayan 180 metre uzunluğunda bir tören yolu mevcuttur.

Kızılin Köprüsü (Signas) ve Kaya Mezarları

Antik kaynaklarda Singas, Arapça kaynaklarda ise Nahr el Azra olarak adlandırılan Kızılin Köprüsü, Adıyaman’a 55 kilometre uzaklıkta yer almaktadır. M.S. II. yüzyılda, Roma döneminde inşa edilmiştir. Köprü, 155 metre uzunluğunda, 8 metre genişliğinde ve yerden yüksekliği 31 metredir.

Fırat Nehri kıyısında yer alan Kızılin Kanyonu, kaya mezarları ve 5 bin yıllık geçmişiyle yaklaşık 200 hektarlık bir alanı kaplar ve irili ufaklı 300’e yakın mağarayı barındırır. Kızılin Kanyonu, hem kültür hem de doğa turizmi açısından zengin bir potansiyel taşımaktadır.

Sofraz Tümülüsü

Sofraz Tümülüsü, Adıyaman’ın Besni ilçesine bağlı Sofraz köyünde yer alıyor. Bu tümülüs şeklindeki anıt mezarların M.S. 1-2. yüzyılda, Roma döneminde yapılmış olabileceği düşünülmektedir.

Büyük Tümülüs, Sofraz köyünün güneydoğusunda yer alıyor ve yüksekliği yaklaşık 15 metredir. Mezar odası, geçiş koridoru ve üçüncü bir alan olmak üzere üç mekandan oluşmaktadır. Kesme taştan yapılmış mezar odasına, tonozlu uzun bir giriş yolu üzerinden ulaşılmaktadır.

Perre Antik Kenti ve Kaya Mezarları

Adıyaman merkezde, Örenli mahallesinde yer alan bu antik kent, Kommagene Krallığı’nın beş büyük kentinden biridir. Önemli yol güzergahları üzerinde bulunması nedeniyle jeopolitik bir öneme sahiptir ve Pirin adıyla da anılmaktadır. Antik kaynaklarda su güzelliği ile ön plana çıkmaktadır; bu kent, kervanlar, yolcular ve ordular için dinlenme yeri olarak kullanılmıştır.

Gerger Kanyonu

Fırat Nehri ile Atatürk Baraj Gölü arasında bulunan Gerger Kanyonu, doğada vakit geçirip dinlenmek isteyenler için keyifli bir yerdir.

Batısında Adıyaman, doğusunda Şanlıurfa bulunan Gerger Kanyonu, muhteşem doğası ve tarihi yapısıyla hayranlık uyandırıyor. Fırat Nehri’nin her iki yanında, binlerce yıl boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış onca mağara, kaya mezarı ve tarihi-kültürel yapı ile dikkat çeken Takoran Vadisi, keşfedilmeyi bekliyor.

Kızılin Kanyonu

Kızılin Kanyonu, Adıyaman’ın Besni ilçesine yer alıyor ve Göksu ve Fırat nehirlerinin kesiştiği noktada bulunmaktadır.

Kızılin Kanyonu çevresinde, Kommagene Krallığı ve Roma dönemine kadar uzanan medeniyetlerin izlerini gösteren tarihi kalıntılar yer almakta. Ayrıca burada bulunan mağaralar bu geçmişe ışık tutmaktadır. Tekne turları ile ziyaretçiler burada yaklaşık 2 bin yıllık tarihi mağaraları görme fırsatı bulmaktadır.