Superior Vena Cava Sendromu: Nedir, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

11 Ekim 2025| 11 Ekim 202517 Görüntüleme

Superior vena cava sendromu, göğüs boşluğunun sağ üst kısmında bulunan, baş, boyun, üst gövde ve kollardaki kanı kalbe taşıyan ana toplardamarın (superior vena cava) kısmen veya tamamen tıkanması sonucunda ortaya çıkan ciddi bir durumdur. Bu engel, venöz dönüşü kısıtlayarak, baş, boyun ve üst uzuvlarda belirgin şişlik, renk değişiklikleri ve nefes alma güçlüğü gibi belirtilere neden olur. Genellikle akciğer tümörleri, lenfomalar veya damar içi pıhtı oluşumu gibi sebeplerle gelişir. Tedavi edilmediğinde, bu durum yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabileceğinden, erken tanı ve hızlı müdahale son derece önemlidir.

Superior Vena Cava Sendromu Nedir?

Superior Vena Cava Sendromu, üst vücut bölgesindeki kirli kanı kalbin sağ atriyumuna taşıyan ana toplardamarın (superior vena cava) kısmen veya tamamen tıkanması sonucu gelişen bir klinik durumdur. Bu damar, göğüs kafesinin ortasında, sternum arkasında uzanır ve baş, boyun, üst uzuvlar ve üst gövdenin venöz dönüşünü gerçekleştirir. Tıkanıklık olduğunda bu bölgelerde kan birikimi, venöz basınçta artış ve ödem oluşur.

SVCS, en sık mediastende yer kaplayan kitleler (örneğin, akciğer kanseri, lenfoma, metastatik tümörler) nedeniyle ortaya çıkar. Daha nadir olarak tromboz, damar duvarı infiltrasyonu veya cerrahi sonrası komplikasyonlar da sebep olabilir. Klinik bulguları arasında ilerleyici baş-boyun şişliği, yüz kızarması, nefes darlığı ve kollarda dolgunluk hissi yer alır. Bu sendrom acil müdahale gerektirir çünkü ciddi solunum sıkıntısı ve beyin ödemi gelişebilir.

Superior vena cava’nın çapı ortalama 20–22 mm olup, yaklaşık 7 cm uzunluğundadır. Sağ ve sol brakiyosefalik venlerin birleşimiyle oluşur ve doğrudan kalbin sağ atriyumuna açılır. Damar içinde gelişen herhangi bir daralma, özellikle ani oluştuğunda, venöz dönüşü ciddi bir şekilde engeller. Kronik durumlarda damar çevresindeki kollateral damarlar zamanla genişleyerek basıncı dengelemeye çalışır; ancak akut durumlarda bu adaptasyon mümkün değildir, semptomlar hızla ve şiddetle gelişir. Akut vakalar genellikle birkaç saat veya gün içinde hayati risk oluşturabilir.

Superior Vena Cava Sendromu Neden Olur?

Nedenler, malign (kötü huylu) ve benign (iyi huylu) olarak iki ana grupta incelenir:

Malign Nedenler

Küçük hücreli dışı akciğer kanseri (KHDAK): Tüm vakaların yaklaşık %50’sinden sorumludur.
Küçük hücreli akciğer kanseri: Hızlı büyümesi ve mediastene yayılma eğilimi nedeniyle sık görülür.
Hodgkin dışı lenfoma / Hodgkin lenfoma
Mediastinal metastazlar (meme, böbrek, tiroid, timus tümörleri vb.)

Benign Nedenler

Santral venöz kateterlere bağlı tromboz
Kalıcı pacemaker elektrotları etrafında pıhtı oluşumu
Mediastinal fibrozis
Granülomatöz hastalıklar (tüberküloz, histoplazmoz)
Travma sonrası damar hasarı

Patofizyolojik olarak, damar lümeni tümör veya pıhtı ile daralır; venöz dönüş yavaşlar, kollateral damarlar gelişir. Ancak bu dolaşım yeterli değilse venöz basınç yükselir ve tipik klinik belirtiler ortaya çıkar. Küçük hücreli akciğer kanserinde SVCS gelişme riski, hastalığın tanı döneminde oldukça yüksektir çünkü bu tümör mediastene erken yayılma eğilimindedir. KHDAK’da ise semptomlar genellikle daha geç belirir. Benign nedenlerde, uzun süreli santral venöz kateter kullanıldığında pıhtı oluşma oranı %20’ye kadar çıkabilir. Postoperatif dönemde kalp cerrahisi sonrası mediastinal fibrozis de nadir fakat önemli bir sebeptir. Ayrıca, tiroit bezi büyümesi (substernal guatr) veya aort anevrizması gibi durumlar da tıkanıklığa yol açabilir.

Superior Vena Cava Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler, venöz dönüşün bozulma hızına ve tıkanıklığın derecesine bağlıdır. Acil gelişen durumlarda semptomlar şiddetli, kronik vakalarda ise daha yavaş ilerler.

Superior Vena Cava sendromu belirtileri şunlardır:

Yüzde, boyunda ve üst gövdede şişlik (ödem)
Baş ağrısı, başta basınç hissi
Yüzde kızarma (plethora) veya morarma (siyanoz)
Dudaklarda ve dilde morarma
Üst ekstremitelerde şişlik ve dolgunluk
Nefes darlığı (özellikle sırtüstü yatarken artar)
Öksürük, ses kısıklığı
Göz kapaklarında şişlik, görme bulanıklığı
Boyunda belirginleşmiş venler
Yutma güçlüğü (özofagus basısı varsa)

Acil müdahale gerektiren bulgular ise şunlardır:

Şiddetli solunum sıkıntısı
Stridor (üst hava yolu tıkanıklığı sesi)
Bilinç bulanıklığı, konfüzyon (beyin ödemi)
Ani baş ağrısı ve nörolojik bozukluklar

Semptomlar genellikle sabah saatlerinde daha belirgin olur çünkü gece boyunca sırtüstü yatış pozisyonu venöz dönüşü zorlaştırır. Hafif vakalarda yalnızca boyun damarlarında dolgunluk ve başta hafif basınç hissi olabilir; bu nedenle erken tanı sıklıkla gecikir. Akut durumlarda, dudak ve dilde morarma, bilinç bulanıklığı ve hatta kısa süreli bayılma atakları görülebilir. Bu bulgular beyindeki basınç artışını gösterir ve acil müdahale gerektirir.

Superior Vena Cava Sendromu Tanısı Nasıl Konulur?

Tanı sürecinde klinik değerlendirme ve görüntüleme yöntemleri birlikte kullanılır. Öncelikle hasta öyküsü, fizik muayenede baş-boyun şişliği, venöz dolgunluk, ciltteki renk değişiklikleri ve solunum zorluğu gibi tipik bulgular aranır. Ardından laboratuvar ve görüntüleme testleriyle tıkanıklığın yeri, derecesi ve sebebi belirlenir. Akciğer grafisi genellikle mediastende kitle varlığını gösterebilir; ancak daha net bir değerlendirme için bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) tercih edilir. BT anjiyografi, damar lümeninin anatomik yapısını, daralma veya trombozun boyutunu ortaya koymadaki en değerli yöntemdir. Gerekli durumlarda biyopsi ile kitlenin histopatolojik tanısı yapılabilir.

MR venografi, kontrast maddeye alerjisi olan veya böbrek fonksiyon bozukluğu bulunan hastalarda BT’ye alternatif olarak tercih edilebilir. Doppler ultrason, boyun ve üst ekstremite venlerinde eşlik eden trombozu saptamada faydalıdır. Laboratuvar incelemelerinde D-dimer yüksekliği, pıhtı varlığına dair ipucu verebilir. Tümör kaynaklı vakalarda CEA, NSE veya LDH gibi belirteçler tanıya destek olur.

Superior Vena Cava Sendromu Tedavisi Nasıl Olur?

Tedavi, altta yatan nedenin ortadan kaldırılması ve semptomların hızlı bir şekilde çözülmesine odaklanır. Hedef, hem venöz dönüşü sağlamak hem de yaşamı tehdit eden komplikasyonları önlemektir.

Önemli tedavi yaklaşımları şunlardır:

Acil destek tedavisi: Başın 30–45 derece yükseltilmesi, oksijen verilmesi, sıvı kısıtlaması ve gerekirse diüretiklerle ödemin azaltılması.
Steroid tedavisi: Özellikle lenfomaya bağlı durumlarda tümör ödemini azaltmak için kullanılır.
Antikoagülan ve trombolitik tedavi: Tromboza bağlı tıkanıklıklarda pıhtıyı eritmek veya yenisinin oluşumunu engellemek için uygulanır.
Endovasküler stent: Mekanik tıkanıklığın hızla açılması için damar içine stent yerleştirilebilir; bu yöntem semptomları saatler içinde hafifletebilir.
Radyoterapi: Radyosensitif tümörlerde (küçük hücreli akciğer kanseri, lenfoma) hızlı semptom kontrolü sağlar.
Kemoterapi: Kemoterapiye duyarlı tümörlerde sistemik tedaviyle kitle boyutunun küçültülmesi hedeflenir.
Cerrahi girişim: Nadir durumlarda, özellikle benign nedenli veya damar rekonstrüksiyonuna ihtiyaç duyan hastalara uygulanır.

Endovasküler stent uygulamalarında semptomların %80–90 oranında ilk 24 saat içinde belirgin şekilde düzeldiği bildirilmiştir. Bununla birlikte, stent sonrası pıhtı oluşumunu önlemek için antikoagülan tedavinin sürdürülmesi gerekmektedir. Kemoterapiye duyarlı tümörlerde tedaviye başlandıktan sonra 1–2 hafta içinde belirgin klinik iyileşme sağlanabilir. Radyoterapi ise özellikle acil nefes darlığı yaşayan hastalarda 3–5 gün içinde etkisini gösterir. Cerrahi onarım, nadiren uygulanır ancak travma veya damar yaralanması sonucu oluşan vakalarda kalıcı çözüm sağlayabilir.

Superior Vena Cava Sendromu, nadir olmasına rağmen tanı anında acil bir yaklaşım gerektiren ve potansiyel olarak hayatı tehdit eden bir durumu ifade eder. Erken tanınan vakalarda, özellikle stent ve medikal tedavilerin hızlı uygulanmasıyla yaşam kalitesi kısa sürede belirgin şekilde artar. Ancak asıl başarı, altta yatan hastalığın kesin tedavisinde yatmaktadır. Bu nedenle SVCS belirtileri fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir göğüs hastalıkları, kardiyoloji veya onkoloji uzmanına başvurmak hayati önem taşır.