Ruam Hastalığı: Tanımı, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Ruam hastalığı, at, katır ve eşek gibi tek tırnaklı hayvanları etkileyen, nadir ama son derece bulaşıcı ve ölümcül bir bakteriyel enfeksiyondur. Etkeni, Burkholderia mallei adı verilen gram-negatif bir bakteridir. Zoonotik bir hastalık olan ruam, hayvanlardan insanlara da bulaşabilir. İnsanlarda görülme sıklığı düşük olsa da, enfekte hayvanlarla yakın temasta bulunan veterinerler, at yetiştiricileri ve laboratuvar çalışanları risk altındadır.

Ruam, solunum, cilt veya sindirim sistemi yoluyla bulaşabilir. Enfekte hayvanlar genellikle yüksek ateş, burun akıntısı, akciğer enfeksiyonları ve deride yaralar gibi belirtiler gösterir. İnsanlarda da akciğer, cilt ve lenf sistemini etkileyen ağır bir tabloya yol açabilir. Hastalığın hızlı ilerlemesi nedeniyle erken teşhis ve karantina önlemleri kritik öneme sahiptir.

Ruam Hastalığı Nedir?

Burkholderia mallei bakterisinin neden olduğu Ruam, akut veya kronik bir seyir gösterebilen bulaşıcı bir hayvan hastalığıdır. En fazla at ve benzeri hayvanlarda görülse de, uygun koşullar oluştuğunda insanlara da geçebilir. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan topluluklarda, özellikle hijyen eksikliğinin bulunduğu ortamlarda yayılma riski artmaktadır.

Bu bakteriyel enfeksiyon, solunum ve cilt yoluyla hızla yayılabilir. Enfekte hayvanların burun akıntısı, irinli yaraları veya kontamine ekipmanlar aracılığıyla diğer hayvanlara veya insanlara geçiş yapabilir. Vücuda girdikten sonra lenfatik sisteme, akciğerlere veya cilt altına yerleşerek hızlıca enfeksiyon oluşturur. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf bireylerde ve yoğun temas halinde ölümcül seyir izleyebilir.

Ruam Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Enfekte hayvanlarda veya insanlarda belirtiler genellikle hızla başlar ve kötüleşebilir. Hastalık vücuda girdikten sonra, özellikle solunum yolları, cilt, lenf sistemi ve iç organlarla etkili olur. Başlangıçta yüksek ateş ve halsizlik gibi genel enfeksiyon bulguları görülürken, ilerleyen safhalarda burun ve ağız çevresinde irinli akıntılar, ciltte ülseratif yaralar ve akciğer tutulumuna bağlı solunum problemleri gelişebilir.

Ruam hastalığı, atlarda burun ve yüz bölgesindeki mukozalarda nodüller ve ülserlerle kendini göstermektedir. Bu ülserler zamanla irinli akıntıya neden olur. Lenf damarlarındaki kalınlaşmalar ve cilt altı apseleri de hastalığın karakteristik bulgularındandır. İnsanlarda enfeksiyon genellikle deri yoluyla alındığında lokalize şişlikler ve apselerle başlar, daha sonra yayılabilir. Solunum yoluyla alındığında ise hızla yayılan ve ölümcül olabilen bir tabloya neden olabilir. Belirtiler diğer bakteriyel enfeksiyonlarla karışabileceğinden, laboratuvar testleri olmadan yapılan tanılar yetersiz kalabilir.

Ruam hastalığının ana belirtileri şunlardır:

• Yüksek ateş ve ani halsizlik: Enfeksiyonun erken dönemlerinde yaygındır.
• Burun ve ağız çevresinde irinli akıntı: Özellikle atlarda, burun delikleri çevresinde kabuklu yaralar görülür.
• Lenf damarlarında kalınlaşma: Genellikle bacaklar ve boyun bölgesinde belirginleşir.
• Ciltte ülseratif yaralar ve nodüller: Deri altı dokuda apseler oluşabilir.
• Solunum sıkıntısı ve öksürük: Akciğer tutulumu olan vakalarda ciddi solunum problemleri gözlemlenebilir.
• Zatürre benzeri tablo: İleri evrelerde bakterinin akciğerde yayılmasıyla gelişebilir.
• Kas ağrısı, baş ağrısı ve titreme: İnsanlarda sistemik reaksiyonlara eşlik edebilir.
• Göz çevresinde şişlik ve iltihaplanma: Nadiren göz tutulumu da görülebilir.
• Lenf bezlerinde büyüme: Vücudun enfeksiyonla savaşına bağlı olarak lenf nodlarında şişlik oluşabilir.
• Septisemi (kan zehirlenmesi): Tedavi edilmediğinde bakteri kana karışabilir ve ölümcül sonuçlar doğurabilir.

Ruam Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?

Ruam hastalığı, enfeksiyonun yerleştiği dokuya ve seyrine göre farklı alt tiplere ayrılır. Hastalık temel olarak burun ruamı, cilt ruamı ve akciğer ruamı olmak üzere üç ana formda gözlemlenir. Her biri farklı klinik bulgular gösterir. Ayrıca hastalığın seyri akut veya kronik olabilir. Akut form hızlı ve ağır seyrederken, kronik form daha yavaş ilerler ve uzun vadede organ hasarı yaratabilir.

Hayvanlarda ve insanlarda görülen ruam türleri genellikle benzerlik gösterse de, semptomların şiddeti ve yayılma hızı türler arasında farklılık gösterebilir. En tehlikeli olanı, solunum yoluyla bulaşarak hızlıca sistemik hale gelen formdur. Bu formda hastalığın birkaç gün içerisinde ölümcül seyredebileceğinden, erken tanı kritik bir öneme sahiptir. Bağışıklık sistemi zayıf bireylerde hastalık daha ağır seyredebilir.

Burun ruamı (nazal form) belirtileri şunlardır:

• Burun boşluklarında ülserler ve akıntı
• Burun kanatlarında yaralar ve çatlamalar
• Mukozal hasara bağlı kanlı burun akıntısı

Cilt ruamı (dermal form) belirtileri şunlardır:

• Deride nodül, ülser ve irinli yaralar
• Lenf damarları boyunca kordon şeklinde kalınlaşmalar
• Deri altı apseleri ve lenf bezi büyümeleri

Akciğer ruamı (pulmoner form) belirtileri şunlardır:

• Öksürük, nefes darlığı ve göğüs ağrısı
• Zatürre benzeri infiltrasyonlar
• Solunum yetmezliği ve hızla ilerleyen akciğer iltihabı

Akut ruam hastalığında ani başlayıp yükselen ateş, titreme, kas ağrısı ve hızla yayılan sistemik tablo gözlemlenir. Bu hastalık ölümcül seyredebilir; Kronik ruam ise daha hafif fakat uzun süreli belirtilerle kendini gösterir. Cilt altında nodüller, tekrarlayan enfeksiyon odakları ve iyileşme ile alevlenmelerle seyreden döngüler gözlemlenebilir.

Ruam Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Ruam hastalığı tanısı, klinik belirtilerin gözlemlenmesi, hasta öyküsü ve laboratuvar testlerinin birlikte değerlendirilmesiyle konur. Özellikle tek tırnaklı hayvanlarda (at, eşek, katır) görülen solunum yolu belirtileri, ciltteki ülserler ve burun akıntıları ruamdan şüphelenilmesine neden olur. Ancak kesin tanı, laboratuvar ortamında yapılan mikrobiyolojik kültür, serolojik testler ve moleküler tanı yöntemleri ile belirlenir. İnsanlarda genellikle enfekte hayvanla temastan sonra gelişen ateş, cilt lezyonları ve sistemik enfeksiyon bulguları dikkat çeker.

Hastalığın etkeni olan Burkholderia mallei bakterisi, enfekte dokulardan veya burun akıntısından alınan örneklerle izole edilebilir. Kültür ve PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) gibi yöntemlerle bakterinin DNA’sı doğrudan tespit edilebilir. Ayrıca intradermal testler (Mallein testi) hayvanlarda tarama amacıyla kullanılmaktadır. Gelişmiş laboratuvar koşulları gerektiren bu testler, hastalığın zoonotik (hayvanlardan insana bulaşabilen) olması nedeniyle biyo-güvenlik düzeyi yüksek merkezlerde gerçekleştirilmelidir.

Ruam tanısı için kullanılan temel yöntemler şunlardır:

• Klinik muayene ve belirtilerin gözlemlenmesi
• Burun, deri lezyonu veya balgam örneklerinden bakteri kültürü almak
• PCR testi ile Burkholderia mallei genetik materyalinin tespiti
• Serolojik testler (ELISA, aglütinasyon testleri)
• Hayvanlar için Mallein testi (alerjik reaksiyon ölçümü)
• Kayser-Fleischer halkasına benzer tipik lezyonların varlığı
• Otopsi bulguları (hayvan ölümlerinde iç organ lezyonlarının incelenmesi)

Ruam Hastalığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Hastalığın tedavisinde ilaçlar, destekleyici tedaviler ve izolasyon önlemleri bir arada uygulanır. Ağır vakalarda intravenöz (damar yoluyla) tedavi söz konusu olabilir. Hastaların hastane ortamında izole edilmesi, sağlık çalışanlarının koruyucu önlemler alması ve temaslı kişilerin taranması büyük önem taşır. Ruam hastalığı için tedavi yaklaşımları şöyledir:

• Uzun süreli ve yüksek doz ilaç tedavisi gerektirebilir
• Bakteriye karşı direnç gelişimini önlemek amacıyla kombinasyonlar tercih edilir
• Şiddetli akciğer tutumu veya septisemi durumlarında tedavi gereklidir
• Büyük apselerin boşaltılması veya nekrotik dokuların temizlenmesi gerekebilir