Radyoaktif İyot Tedavisi (Atom Terapisi) Nedir?

Tiroit hastalıkları ve bazı tiroit kanseri türlerinin tedavisinde sıkça başvurulan yöntemlerden biri radyoaktif iyot tedavisi, diğer adıyla atom tedavisidir. Bu tedavi, vücuttaki tiroit dokularını hedef alarak iyot-131 adlı radyoaktif bir madde kullanılarak uygulanır. Hem iyi huylu tiroit hastalıklarında (örneğin hipertiroidi, toksik nodüler guatr) hem de tiroit kanseri sonrası kalan tiroit dokularının yok edilmesinde etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış bir yöntemdir.
Radyoterapinin özel bir formu olan bu tedavi, tiroit hücrelerinin iyodu tutma özelliğinden yararlanılarak sistemik ama hedefe yönelik bir müdahale sunar. Tedavi süreci belirli hazırlıklar, izolasyon önlemleri ve dikkatli bir takip gerektirir. Hastalar, tedavi sonrası hem fiziksel hem de sosyal olarak belirli kurallara uymak zorundadır.

Radyoaktif İyot Tedavisi (Atom Tedavisi) Nedir?

Radyoaktif iyot tedavisi, genel olarak “atom tedavisi” olarak bilinir ve özel olarak tiroid bezi hastalıklarının tedavisinde kullanılan bir nükleer tıp yöntemidir. Bu tedavi, radyoaktif iyot-131 (I-131) maddesinin kullanılmasıyla gerçekleştirilir ve tiroid bezindeki hücrelerin yok edilmesini amaçlar.

Özellikle hipertiroidi, zehirli nodül, Graves hastalığı ve tiroid kanseri gibi rahatsızlıklarda etkin bir şekilde kullanılır. Radyoaktif iyot, ağız yoluyla alındıktan sonra doğrudan tiroid dokusuna yönelir ve burada hasar vererek işlev bozukluğu yaratan hücrelerin tahrip olmasını sağlar. Tedavi süreci, hem basit hem de genellikle hastanede kısa süreli bir izolasyonla tamamlanır.

Radyoaktif İyot Tedavisinin Aşamaları

Radyoaktif iyot tedavisi, belirli protokollere dayanan planlı bir süreçtir. Her hastaya özel doz ve zamanlama belirlenir. Sürecin genel aşamaları şöyle sıralanabilir:

• Hazırlık Dönemi: Hastanın tiroid hormon düzeyleri, böbrek fonksiyonları ve varsa kanser riski değerlendirilir. Gerekirse düşük iyotlu diyet uygulanır.
• İlaç Kesimi ya da TSH Artırımı: Tedavinin etkili olabilmesi için vücutta TSH (tiroid uyarıcı hormon) seviyesinin yüksek olması gerekir. Bu, ya tiroid ilaçlarının kesilmesiyle ya da sentetik TSH enjeksiyonu ile sağlanır.
• Radyoaktif İyot Alımı: Hasta, radyoaktif iyot içeren kapsül ya da sıvıyı ağızdan alır. İyot-131, hızla tiroid hücrelerine gider ve burada etkisini gösterir.
• İzolasyon Süreci: Tedavi sonrası birkaç gün süren bir izolasyon gerekebilir. Bu süreçte hasta ayrı bir odada kalır ve temas sınırlanır.
• İzlem: Hastaneden taburcu olduktan sonra belirli aralıklarla kan testleri yapılır ve tiroid hormon düzeyleri izlenir.

Radyoaktif İyot Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavi, genellikle ağızdan alınan tek dozluk radyoaktif iyot kapsülü ile gerçekleştirilir. Hasta kapsülü yuttuktan sonra madde hızla emilir ve tiroid dokusunda birikir. İşlem kısa sürse de etkisi zamanla gelişir.

• Tedavi günü: Hasta nükleer tıp birimine çağrılır ve aç karnına gelmesi istenir.
• İlaç alımı: Kapsül su ile yutulur. Radyoaktif madde tat veya koku içermez.
• İzleme: Tedaviden sonra hasta birkaç saat gözetim altında tutulur, ardından izolasyon odasına alınır.
• İzolasyon süresi: Genellikle 24-72 saat arasında değişir. Bu süreçte hasta, başkalarıyla fiziksel temas kurmamalı, tuvalet gibi alanları yalnız kullanmalıdır.
• Evde dikkat edilmesi gerekenler: Özellikle çocuklardan ve hamilelerden birkaç gün uzak durulmalıdır.

Bu süreçte sağlık personeli hastaya gerekli tüm talimatları ayrıntılı bir şekilde verir. Tedavi, ağrısız ve non-invaziv (cerrahi olmayan) bir yöntemdir.

Radyoaktif İyot Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?

Radyoaktif iyot tedavisi genellikle güvenli kabul edilir ve ciddi yan etkiler nadir görülür. Ancak bazı hastalarda kısa veya uzun vadeli etkiler olabilir. Bu etkiler kişinin yaşı, genel sağlık durumu ve alınan doz miktarına göre değişiklik gösterebilir.

Olası yan etkiler şunlardır:

• Geçici boyun ağrısı ve hassasiyet: Tedaviden sonraki ilk birkaç gün içinde tiroid bölgesinde hafif ağrı veya şişlik görülebilir.
• Tükürük bezlerinde şişme ve ağrı: İyot, vücutta yalnızca tiroidde değil, tükürük bezlerinde de birikebilir. Bu durum ağız kuruluğu, metalik tat ve yutma güçlüğüne neden olabilir.
• Bulantı: İlk birkaç saatte hafif mide bulantısı oluşabilir.
• Geçici tat kaybı: Bazı hastalarda birkaç hafta sürebilen koku ya da tat hissinde azalma olabilir.
• Adet düzensizlikleri: Kadınlarda geçici hormonal dalgalanmalara bağlı olarak meydana gelebilir.
• Doğurganlık etkileri: Genellikle kalıcı bir etki gözlenmez, ancak kısa süreli sperm üretiminde azalma ya da yumurtlama bozukluğu olabilir.

Tedavi Sonrası İzlem ve Bakım Nasıl Olmalıdır?

Radyoaktif iyot tedavisinden sonra hastanın dikkat etmesi gereken bazı kurallar vardır. Hem kendi sağlığı hem de çevresindekilerin korunması açısından bu önerilere uyulması oldukça önemlidir.

İzlem ve bakım süreci aşağıdaki adımları kapsar:

• İzolasyon süresi boyunca hijyen kurallarına dikkat edilmelidir. Özellikle çatal, kaşık, tabak ve havlu gibi eşyaların kişisel olarak kullanılması gerekir.
• Bol sıvı tüketilmelidir. Bu, iyotun vücuttan daha hızlı atılmasına yardımcı olur.
• İlk birkaç gün hamilelerden ve küçük çocuklardan uzak durulmalıdır. En az 3 gün boyunca 1 metreden fazla yaklaşılmaması önerilir.
• İdrar, ter, tükürük gibi salgılarda radyoaktivite atıldığından temizlik hassasiyeti artırılmalıdır. Tuvalet sifonu iki kez çekilmeli ve klozet kapağı kapatılmalıdır.
• Diş fırçası ve iç çamaşırları gibi kişisel eşyalar ayrı tutulmalıdır. İlk birkaç gün bu eşyalar başkalarıyla temas ettirilmemelidir.
• Rutin kontroller ihmal edilmemelidir. Tedavi sonrası hormon seviyeleri izlenmeli ve gerektiğinde ilaç düzenlemesi yapılmalıdır.

Radyoaktif İyot Vücuttan Kaç Günde Atılır?

Radyoaktif iyot tedavisinde kullanılan I-131 elementi, vücuttan büyük oranda idrar, ter, tükürük ve dışkı yoluyla atılır. Bu atılım süresi, verilen doz miktarına, kişinin böbrek fonksiyonlarına, sıvı tüketimine ve genel metabolizma hızına göre değişiklik gösterebilir. Ancak genellikle radyoaktif iyodun önemli bir kısmı ilk 48-72 saat içinde vücuttan atılır.

Atılım süreciyle ilgili dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• İlk 24 saat en kritik dönemdir. Radyoaktif maddenin en yoğun olarak yayıldığı zaman dilimidir. Bu süreçte izolasyon ve temizlik kurallarına uyulması hayati önem taşır.
• İdrarla atılım başlıca yoldur. Bu nedenle tedavi sonrası bol sıvı alınması önerilir. Günde 2-3 litre su tüketimi, iyodun hızla vücuttan uzaklaşmasına yardımcı olur.
• Tükürük ve terle de düşük miktarlarda atılım gerçekleşir. Bu nedenle ilk günlerde başkalarıyla yakın temastan kaçınılmalıdır.
• Radyoaktif iyotun tamamen atılması 7-10 günü bulabilir. Ancak bu süre sonunda vücutta tespit edilebilecek düzeyde bir radyasyon kalmaz.
• Çevresel bulaşın önüne geçmek için ilk birkaç gün kişisel hijyen çok önemlidir. Tuvalet, lavabo ve yemek takımları sık sık temizlenmelidir.

Doktorlar, hastanın klinik durumuna ve aldığı doza göre izolasyon süresini bireysel olarak belirler. Bazı durumlarda evde izolasyon yeterli olurken, yüksek doz alan hastalar için hastanede kalma önerilebilir. Tedavi sonrası yapılan kontroller, iyodun vücuttan atılım süreci hakkında kesin bilgi sağlayacaktır.