Menopoz ve Menopoz Tedavisi: 10 Soruda Bilmeniz Gerekenler

Anadolu Sağlık Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanları, kadınların yumurtlama fonksiyonunun sona ermesiyle birlikte yaşadıkları bu doğal süreçte, hormonal değişimlerin çeşitli sistemleri etkileyen önemli sorunlara yol açabileceğini vurguladı: “Menopoz bir hastalık değildir; ancak östrojenin koruyucu etkisinin kaybolması, kalp hastalıkları, osteoporoz ve diğer sağlık problemleri riskini artırır. Bu özel döneme hazırlanmak ve ortaya çıkabilecek zorlukları azaltmak önemlidir. Menopoz sürecinde sadece tıbbi destek değil, kadınların bu doğal sürece bilinçli şekilde yaklaşması da büyük bir önem taşır.” Uzmanlar, menopoz dönemine dair en kritik konularda kadınları bilgilendiren 10 önemli soruyu yanıtladı.

Menopoz bir hastalık değilse, tıbbi destek neden önemlidir?

Bu dönem, hayatın normal bir süreci olmakla birlikte, azalan hormon seviyeleri nedeniyle ateş basması, huzursuzluk, uykusuzluk gibi yaşam kalitesini düşüren sorunlar, ilerleyen dönemlerde kemik erimesi (osteoporoz), kalp ve damar hastalıkları riski, meme ve jinekolojik kanser riskinde artış gibi sağlık problemleri ortaya çıkarabilir. Tıbbi destek, kadınların yaşam kalitesini olumlu yönde etkileyerek önemli bir fark yaratır. Ayrıca, adet düzensizlikleri ve anormal kanamalar, menopoza girişin doğal bir parçası olarak düşünülmemeli, jinekolojik kanserlerin de sıklıkla görülebileceği dikkate alınarak bir doktora başvurulmalı ve yılda bir kez jinekolojik muayene yapılmalıdır.

Menopozun olumsuz etkileri nasıl tedavi edilir?

Her kadının ihtiyaçları farklılık gösterdiği için standart bir menopoz tedavisinden söz edilemez. Tedavi, kişiye özel olarak düzenlenmelidir. Örneğin, aktif çalışan bir kadın gece terlemeleri nedeniyle uyuyamıyorsa, bu durum iş hayatını olumsuz etkileyebilir. Aile geçmişinde erken dönemde kemik kırıkları olan kadınlar için menopoz bu yönden ele alınmalıdır. Meme dokusu yoğun olan veya ailede meme kanseri öyküsü bulunan kadınlar için tedavi sürecinde bu faktörler dikkate alınmalıdır. Bireysel ihtiyaçlar titizlikle değerlendirilerek, menopoz sonrası sağlık sorunları için rutin kontrollerle risk faktörleri belirlenmelidir.

Menopozla birlikte cinsellik sona mı eriyor?

Menopoz sonrası kadınlarda cinselliğe dair üç önemli değişiklik gözlemlenir. Bunlar; vajinal sıvı miktarında azalma, vajenin yüzeyinde mukoza adı verilen dokunun incelmesi ve vajinayı saran kaslardaki elastikiyet kaybıdır. Bu durum, tıpta disparoni denilen ağrılı cinsel ilişkiye yol açabilir. Tedavi edilmeyen kadınlarda cinsel ilişki sırasında vajinada kuruluk ve darlık hissi, yanma ve tahriş yaşanabilir. Vajinal yolla uygulanacak ilaçlar, kadınların sağlıklı bir vajinaya yeniden kavuşmalarını sağlayarak cinsel aktif kalmalarını mümkün kılar. Ayrıca bu ilaçların, idrar yolu enfeksiyonlarını önlediği ve idrar kaçırma problemlerini azalttığı da kanıtlanmıştır.

Menopoz ile jinekolojik kanserlerin görülme riski artar mı?

Menopoz döneminde belirli kanser tiplerinde yaşa bağlı artış gözlemlenmektedir. Menopoz sürecinde progesteron hormonunun azalması ve östrojen seviyesinin artışı rahim içinde değişikliklere yol açabilmektedir. Bu dönemde ya progesteron azalır ya da dışarıdan östrojen almaya bağlı olarak rahim kanseri riski artabilir. Bu nedenle, menopoz döneminde hastalara verilen hormon replasman tedavisinde hem östrojen hem de progesteron dengede tutulur, böylece rahim kanseri riski azaltılmış olur. Rahim ağzı kanseri, smear testleriyle erken yakalanabilir; bu durumda tedaviler ve ameliyatlar kolaylaşır. Hastaların düzenli kontroller yapması, tümörlerle mücadelede hayati öneme sahiptir.

Hormon replasman tedavisi (HRT) riskli mi?

Menopoz dönemindeki sorunları gidermek amacıyla eksik hormonların yerine konması için uygulanan HRT, geçmişteki kadar yaygın bir şekilde kullanılmamaktadır. Özellikle meme kanseri riski ve kardiyovasküler sistem üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle bu tedavi yöntemine karşı çekinceler bulunmaktadır. Ancak bu risk, hormon tedavisi verilmemesi gerekecek kadar yüksek değildir. Fayda/zarar analizi yapılarak kadınlara HRT uygulanması değerlendirilmelidir.

Erken menopoz nedir?

Yumurtalık rezervinin sona ermesi ile 40 yaşından önce gerçekleşen menopoz durumuna erken menopoz denir. 15-29 yaş arasındaki 1000 kadından 1’inde, 30-39 yaş grubundaki 100 kadından 1’inde erken menopoz görülmektedir. Erken menopoz, psikolojik değişimler, uykusuzluk, ani terlemeler, odaklanamama ve agresif davranışlar gibi belirtilerle kolayca anlaşılabilir. Genetik faktörler etkili olmakla birlikte, beslenme şekli, yaşam tarzı, sigara kullanımı ve stres gibi etmenler de menopoza girme yaşını etkileyebilir. Dolayısıyla, ailesinde erken menopoz hikayesi bulunanların tıbbi kontrollerini aksatmamaları önemlidir.

Erken menopoz nasıl tedavi edilir?

Erken menopozun en etkili tedavisi östrojen tedavisidir. Eğer hastanın rahmi alınmışsa, uygulama tek başına östrojen ile yapılır; aksi takdirde progesteron eklenerek tedavi gerçekleştirilir. Tedavi süreçleri ardışık ya da sürekli olarak ağız yoluyla veya cilt üzerinden uygulanabilir. Östrojen tedavisi alan kadınlarda, Alzheimer, kolon kanseri, karpal tünel sendromu, romatoid artrit ve fibromyalji gibi hastalıkların daha az görüldüğüne dair bilimsel veriler mevcuttur. Östrojenin meme kanseri riskini artırdığına dair tartışmalar varsa da yapılan çalışmalar bu riskin oldukça düşük olduğunu göstermektedir. Ayrıca, östrojen tedavisi alan kadınlar altı ayda bir detaylı kontrollerden geçtiği için olası hastalıklarda erken teşhis ve tedavi imkanı daha başarılı olmaktadır.

Hormon tedavisi dışında doğal takviyeler kullanılabilir mi?

Fitoöstrojen olarak bilinen doğal bitkisel östrojenlere olan yönelim, giderek artmaktadır. Bitkisel östrojenlerin moleküler yapıları, insan vücudundaki östrojen molekülüne çok benzer, bu da bedenin bu molekülleri kendi östrojenleri olarak algılamasına neden olur. Doğal fitoöstrojenler arasında en dikkat çekeni izoflavonlardır; bunlar kimyasal olarak östrojen benzeri özellikler gösterir, ancak etkileri daha hafif düzeydedir. En önemli kaynaklardan biri soya iken, son yıllarda popülerlik kazanan bir diğer doğal ürün ise yılan otu (black cohosh) bitkisi ekstresidir. Menopozal semptomların hafifletilmesi için önerilen diğer bitkiler arasında ginseng, yeşil çay ve valeriyan (kedi otu) bulunmaktadır. Bu bitkisel ürünlerle ilgili olarak hekimlerin olumlu sonuçlar bildirmesi umut verici olsa da, daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Menopoz döneminde kadınlara neler önerilebilir?

Kadınlar için bu dönemde en kritik iki faktör egzersiz yapmak ve yaşam tarzını düzenlemektir. Menopozun olumsuz etkilerinden korunmada öneriler şu şekildedir:
• Düzenli egzersiz yapın; haftada en az 3 gün spor yapmaya özen gösterin. Asansör yerine merdivenleri kullanmayı tercih edin.
• Vücut kitle indeksinizi kontrol edin; ne aşırı zayıf ne de kilolu olmaya dikkat edin.
• Zararlı kimyasallardan kaçının.
• Stres yönetimi gerçekleştirin.
• Sigara içmeyin ve pasif içicilikten sakının.
• Balık, ceviz, fındık, brokoli, domates, biber, havuç, üzüm ve çilek gibi yüksek antioksidan içeren besinler tüketin.
• Yeterli kalsiyum alımını sağlayın; günde 200 ml süt, yoğurt veya dondurma tüketin.
• Güneş ışığından yeterince faydalanın ve D vitamini seviyenizi kontrol edin.