Kompartman Sendromu: Nedir, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Kompartman sendromu, kas, sinir ve damarların bulunduğu kapalı fasya bölmelerinde basıncın normal seviyelerin üzerine çıkması sonucu gelişen, hızlı ilerleyen ve acil müdahale gerektiren bir durumdur. Kas grupları, onları çevreleyen fasya dokusu sayesinde belirli bir basınç altında çalışır. Ancak travma, kırık, cerrahi müdahale, yanık veya sıkı alçı gibi etkenlerle bu basınç arttığında dokulara olan kan akışı azalır. Bu durum birkaç saat içinde geri dönüşü olmayan kas ve sinir hasarına, hatta uzuv kaybına neden olabilir.

Kompartman Sendromu Nedir?

Kompartman sendromu, kas gruplarının yer aldığı kapalı fasya bölmelerinde basıncın anormal derecede artması nedeniyle ortaya çıkan, acil müdahale gerektiren bir durumdur. Normalde kaslar, sinirler ve damarlar bu bölmelere rahatça yerleşir. Ancak travma, kanama, ödem veya dolaşım bozukluğu gibi sebeplerle basınç yükseldiğinde dokuya giden kan akışı azalır. Bu, kas ve sinirlerde geri dönüşü olmayan hasara yol açabilir. Tedavi edilmediğinde 4-6 saat içinde kalıcı doku ölümü başlayabilir. Bu nedenle kompartman sendromu, ortopedik aciller arasında en kritik durumlardan biridir ve en kısa sürede tanınması ve cerrahi müdahale gerektirmesi şarttır.

Kompartman Sendromu Türleri Nelerdir?

Kompartman sendromu, basınç artışının hızına, süresine ve sebebine göre farklı türlerde görülebilir. En kritik formu akuttur çünkü birkaç saat içinde kalıcı kas ve sinir hasarı bırakabilir. Kronik form ise daha yavaş seyreder ve genellikle sporcularda egzersiz sırasında ortaya çıkar. Ayrıca cerrahi girişimler sonrası veya travmatik olmayan nedenlerle de gelişebilen alt tipleri vardır. Bu nedenle hastalığın türünü doğru bir şekilde ayırt etmek, tedavi planlaması ve aciliyeti açısından hayati öneme sahiptir.

Kompartman sendromu türleri şunlardır:

• Akut kompartman sendromu: Travma, kırık veya damar yaralanmasından sonra hızlıca gelişir, acil cerrahi gerektirir.
• Kronik kompartman sendromu: Genellikle sporcularda egzersiz sırasında tekrarlar, dinlenince kaybolur.
• Travmatik olmayan tip: Dışarıdan gelen sıkı bandaj veya sürekli basınç gibi faktörlerle gelişir.
• Postoperatif tip: Cerrahi işlemler sonrası nadiren görülen bir formdur.

Kompartman Sendromunun Nedenleri Nelerdir?

Kompartman sendromu, kapalı bir kas bölmesinde basıncın anormal şekilde artması ve bunun sonucunda dolaşımın bozulması sonucunda ortaya çıkar. Normalde kasları ve sinirleri saran fasya dokusu oldukça serttir ve kolayca esnememektedir. Ancak bu bölmede kanama, ödem ya da dışarıdan gelen bası olduğunda iç basınç hızlı bir şekilde artar. Basınç arttıkça damarlardan dokuya oksijen geçişi engellenir ve kas hücreleri beslenemez hale gelir. Sonuç olarak iskemi, hücre ölümü ve sinir hasarı gerçekleşir. Bu nedenle, travmalar sonrası nedenlerin doğru bir şekilde tanınması ve acil müdahale hayati değer taşır.

Kompartman sendromunun en yaygın nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Travma ve kırıklar: Özellikle uzun kemik kırıkları (tibia, radius gibi) en yaygın nedenlerdendir.
• Eziklenme yaralanmaları: Trafik kazaları, enkaz altında kalma, spor yaralanmaları gibi kasların ezildiği durumlar.
• Cerrahi girişimler ve damar yaralanmaları: Ameliyat sonrası kanama veya damar tıkanıklığı sonucu basınç artışı.
• Sıkı alçı veya bandaj: Dışarıdan uygulanan bası, dolaşımın bozulmasına yol açarak basıncı artırır.
• Yanıklar: Cilt elastikiyetini kaybettiğinde, kas bölmesini sıkıştırarak basınç artışına sebep olur.

Kompartman Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

Özellikle akut tipte hızla ilerleyen ve acil müdahale gerektiren bir durumdur. Belirtiler genellikle travmadan sonraki birkaç saat içinde ortaya çıkar ve basınç arttıkça şiddetlenir. En belirgin semptom, giderek kötüleşen şiddetli ağrıdır. Bu ağrı, verilen ağrı kesicilere yanıt vermez ve genellikle kasların gerildiği hareketlerle daha da artar. İlerleyen süreçte duyu kaybı, kas zayıflığı ve dolaşım bozukluğu belirtileri eklenir. Eğer erken tanınmaz ve tedavi edilmezse, kalıcı hasar meydana gelebilir. Bu nedenle belirtilerin iyi bilinmesi, tanı ve tedavi sürecinde büyük önem taşır.

Kompartman sendromunun başlıca belirtileri şunlardır:

• Şiddetli ve sürekli ağrı: En kritik belirtidir, ağrı kesicilere cevap vermez ve giderek artar.
• Hassasiyet ve gerginlik: Etkilenen bölgede sertlik ve gerginlik hissi olur.
• Parestezi (uyuşma-karıncalanma): Sinir basısı nedeniyle duyu bozuklukları gelişir.
• Kas güçsüzlüğü: Hareketlerde zorluk ve ilerleyen dönemde felç benzeri durum.
• Solukluk ve dolaşım bozukluğu: Deri soğuk, soluk olabilir ve nabızlar zayıflar.
• Ağrılı pasif germe: Kas grubunun pasif olarak gerilmesiyle şiddetli ağrı ortaya çıkar ve tanıda oldukça değerlidir.

Kompartman Sendromunun Neden Olabileceği Komplikasyonlar Nelerdir?

Kompartman sendromu zamanında tedavi edilmediğinde ciddi ve kalıcı komplikasyonlara yol açabilir. Kaslarda ve sinirlerde gelişen oksijen yetersizliği, geri dönüşsüz doku hasarına sebep olur. Bu durum yalnızca ilgili uzvun işlevini etkilemekle kalmaz, yaşamı tehdit eden sistemik sorunlara da yol açabilir. Özellikle akut formda komplikasyonların gelişimi hızlıdır ve birkaç saat içinde tablo ağırlaşabilir.

Başlıca komplikasyonlar şunlardır:

• Kas nekrozu ve kontraktür: Kalıcı kas ölümü ve Volkmann kontraktürü gelişebilir.
• Sinir hasarı: İlgili sinirlerde duyu kaybı ve hareket kaybı kalıcı hale gelebilir.
• Böbrek yetmezliği: Kas yıkımı sonucu gelişen rabdomiyoliz, böbrekleri bozabilir.
• Enfeksiyon ve sepsis: Nekrotik dokular enfeksiyona yatkındır, sepsis gelişebilir.
• Ampütasyon: Tedavi edilmeyen vakalarda uzvun kaybı gibi sonuçlar doğurabilir.

Kompartman Sendromu En Sık Nerede Görülür?

Kompartman sendromu vücuttaki birçok kas grubunda ortaya çıkabilir, ancak bazı bölgelerde daha sık görülmektedir. Özellikle uzun kemiklerin bulunduğu ve büyük kas gruplarının yer aldığı alanlar risk altındadır. Travmalar ya da alçı uygulamaları bu bölgelerde basıncın artışını daha kolay hale getirir. En sık alt ekstremite tutulumu bildirilmiştir.

Kompartman Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Vücuttaki birçok kas grubunda ortaya çıkabilir. Ancak bazı bölgelerde daha sık görülmektedir. Özellikle uzun kemiklerin bulunduğu ve büyük kas gruplarının yer aldığı alanlar risk altındadır. Travmalarda veya alçı uygulamalarında bu bölgelerde basınç artışı daha kolay gelişir. En sık alt ekstremite tutulumu gözlemlenmiştir.

Kompartman Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

Kompartman sendromu tedavisinin amacı, artan basıncı ortadan kaldırarak dokuların yeniden kanlanmasını sağlamak ve acil müdahale gerektiren durumlarda hızlı bir şekilde cerrahidir. Akut kompartman sendromu cerrahi acil bir durumdur; tedavi edilmediğinde saatler içinde kalıcı hasar bırakır. İlk tedavi olarak sıkı alçı veya bandaj gevşetilir; ilgili uzuv yüksekte tutulmaz (çünkü dolaşımı daha fazla bozabilir), sadece kalp hizasında bırakılır. Kesin tedavi fasiyotomi adı verilen cerrahi bir işlemdir. Bu işlemle fasya kesilerek basınç azaltılır ve kaslar rahatlatılır.

Sendrom, erken tanı ve zamanında cerrahi müdahale ile tamamen iyileştirilebilir. Ancak tanı gecikirse kas nekrozu, sinir hasarı, böbrek yetmezliği ve hatta uzuv kaybı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle ortopedik travmalarda, kırıklarda ve alçı uygulamalarında sendrom belirtilerinin yakından takip edilmesi gerekir. Kronik form yaşamı tehdit etmemesine rağmen sporcunun performansını ciddi oranda düşürür. Genel olarak, erken müdahale edilen vakalarda hastalar normal işlevlerine dönebilirken, geç kalınan durumlarda kalıcı sakatlık riski yüksektir.