Kan Pıhtılaşması (Tromboz) Neden Gelişir? Hangi Belirtiler Gösterir?

10 Mart 2025| 10 Mart 20253 Görüntüleme

Kan pıhtılaşması (tromboz), kanın damar içinde anormal şekilde pıhtılaşarak kan akışını engellemesi durumudur. Normalde pıhtılaşma yaralanmaların iyileşmesine yardımcı olurken, damar içinde gereksiz pıhtı oluşumu, kan akışını engelleyerek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Tromboz, kalp krizi, inme ve akciğer embolisi gibi hayati tehlike arz eden durumlara neden olabileceğinden, erken tanı ve tedavi son derece önemlidir.

Kan Pıhtılaşması (Tromboz) Nedir?

Anormal kan pıhtılaşması sonucu damarlarda tıkanıklık oluşması durumudur. Vücut normalde kanamanın durması ve yaraların iyileşmesi için pıhtı oluşturur. Ancak bazı koşullarda gereksiz yere pıhtılaşma gerçekleşir ve bu, kan akışını engelleyerek ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Tromboz, iki ana şekilde gözlemlenir:

Atardamar (Arteriyel) Trombozu: Kalp krizi ve felç gibi durumlara yol açabilir. Pıhtı, oksijen taşıyan atardamarları tıkayarak organların yeterince oksijen almasını engeller.
Toplardamar (Venöz) Trombozu: Bacaklarda derin ven trombozu (DVT) ve akciğer embolisi gibi hastalıklara neden olabilir. Kan akışının yavaşlaması veya pıhtılaşma eğiliminin artması nedeniyle damarda tıkanıklık oluşur.

Kan pıhtılaşmasının nedenlerini genetik faktörler, hareketsiz yaşam tarzı, damar hastalıkları ve bazı kronik rahatsızlıklar gibi birçok risk faktörü oluşturur. Trombozun erken tespit edilmesi, pıhtının hayati organlara ulaşmasını önlemek açısından çok önemlidir.

Kan Pıhtılaşması (Tromboz) Neden Olur?

Kanın normalden daha hızlı pıhtılaşması veya damarlarda anormal biçimde birikmesi sonucu oluşur. Bu durum genellikle damar duvarında meydana gelen hasar, kan akışının yavaşlaması ve kanın pıhtılaşmaya daha yatkın hale gelmesi gibi üç temel faktörden kaynaklanır. Bu üç ana mekanizma, “Virchow Üçlüsü” olarak adlandırılır ve pıhtı oluşumunu tetikleyen en önemli sebeplerdir. Kan pıhtılaşmasını etkileyen nedenler şunlardır:

Kan Akışının Yavaşlaması (Dolaşım Bozuklukları): Uzun süre hareketsiz kalan kişilerde kan dolaşımının yavaşlaması pıhtı oluşumunu kolaylaştırır. Uzun süre yatakta kalma, uzun yolculuklar veya masa başında uzun saatler oturma, bacak damarlarında kan birikmesine neden olur ve derin ven trombozu (DVT) riskini artırır.
Damar Duvarında Hasar: Damarların iç yüzeyinde oluşan hasarlar, kanın daha kolay pıhtılaşmasına yol açabilir. Hipertansiyon, damar sertliği, cerrahi müdahaleler, travmalar ve enfeksiyonlar, damar duvarını zayıflatarak pıhtı oluşumunu tetikleyebilir.
Kanın Pıhtılaşma Eğiliminin Artması (Hiperkoagülabilite): Normalden daha kolay pıhtılaşmasına neden olan faktörler arasında genetik yatkınlık, bazı kan hastalıkları, hormonal değişiklikler ve bazı ilaçlar bulunmaktadır.

Diğer Pıhtılaşma Faktörleri Şunlardır:

Uzun Süreli Hareketsizlik: Ameliyat sonrası iyileşme dönemi, felç geçirmesi, uzun süre oturarak çalışanlar.
Obezite: Fazla kilo, damarlara baskı yaparak pıhtı oluşumunu artırır.
Kanser: Bazı kanser türleri, kanın pıhtılaşma eğilimini artırarak tromboz riskini çoğaltır.
Diyabet ve Yüksek Kolesterol: Damar sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Ameliyatlar ve Travmalar: Büyük cerrahi girişimlere bağlı hasar veya hareketsizlik pıhtıya yol açabilir.
Böbrek ve Karaciğer Hastalıkları: Pıhtılaşma mekanizmalarını etkileyebilir.

Trombozun nedenleri değişiklik gösterebilir. Ancak yukarıdaki faktörlerin bir veya birkaçı bir araya geldiğinde anormal pıhtılaşma ve sağlık problemleri oluşabilir. Yüksek risk grubunda bulunanların düzenli sağlık kontrolleri yaptırması, sağlıklı beslenmesi ve hareketsiz yaşam tarzından kaçınması önemlidir.

Kan Pıhtılaşması (Tromboz) Türleri Nelerdir?

Pıhtının oluştuğu damarın türü ve neden olduğu sağlık sorunları kriterine göre farklı gruplara ayrılabilir. Genel olarak, atardamarlarda (arterlerde) ve toplardamarlarda (venlerde) oluşan pıhtılar değişik mekanizmalara sahiptir ve farklı semptomlar gösterebilir. Atardamar (arteriyel) trombozları genellikle kalp krizi ve felç gibi hayatı tehdit eden durumları tetikler. Toplardamar (venöz) trombozları ise bacaklarda şişlik ve ağrı gibi belirtilerle kendini gösterir. Dolaşımda hareket eden pıhtılar (embolizm) akciğer, beyin veya kalp gibi organlarda tıkanıklara yol açabilir.

Arteriyel (Atardamar) Trombozları

Bu tür tromboz, organlara kan taşıyan atardamarlarda meydana gelir ve oksijen ile besin akışının engellenmesine sebep olur.

Koroner Arter Trombozu: Kalp damarlarında oluşur ve kalp krizine yol açabilir.
Serebral Tromboz: Beyin damarlarında meydana gelip inme (felç) riskini artırır.
Periferik Arter Trombozu: El ve ayaklardaki arterleri etkileyerek dokuların beslenmesini bozar ve kangrene yol açabilir.

Venöz (Toplardamar) Trombozları

Toplardamarlarda oluşan pıhtılar, kanın kalbe dönüşünü engelleyerek dolaşım sorunlarına neden olur ve genellikle bacaklarda ağrı, şişlik, kızarıklık gibi belirtilerle kendini gösterir.

Derin Ven Trombozu (DVT): Bacak veya kalçada büyük toplardamarlarda pıhtı oluşur ve ağrı, şişlik, sıcaklık artışı gibi belirtiler gösterebilir.
Pulmoner Emboli (Akciğer Embolisi): Bacaklarda oluşan pıhtının koparak akciğere ulaşması sonucu ortaya çıkar; nefes darlığı, göğüs ağrısı, ani bayılma gibi ciddi belirtiler gösterebilir.
Portal Ven Trombozu: Karaciğere giden ana toplardamarlardan birinde meydana gelir ve ciddi sindirim sorunlarına yol açabilir.

Dolaşan (Göç Eden) Pıhtılar (Embolizm)

Bazı durumlarda pıhtılar bulunduğu yerden koparak kan dolaşımına karışır ve vücudun başka bir bölümünde tıkanıklığa yol açabilir.

Beyin Embolisi: Beyin damarlarında tıkanıklıklara sebep olup felce neden olabilir.
Kalp Embolisi: Kalbe giden damarları tıkayarak kalp krizine yol açabilir.
Akciğer Embolisi: Bacak veya başka bir bölgeden kopan pıhtının akciğere ulaşarak solunum yetmezliği oluşturmasıdır.

Kan Pıhtılaşması Belirtileri Nelerdir?

Pıhtının bulunduğu bölgeye ve damar türüne bağlı olarak belirtiler değişir. Bazen küçük pıhtılar belirti vermeden ilerleyebilirken, bazıları acil müdahale gerektiren ciddi semptomlara neden olabilir. Bacak damarlarında, beyin damarlarında, akciğerlerde veya kalpte oluşan pıhtılar çeşitli belirtilerle kendini göstermektedir. Hareketli pıhtı, vücudun başka bir bölümüne taşındığında ani ve ciddi durumlar oluşabilir.

Derin Ven Trombozu belirtileri (bacak veya kol pıhtısı) şunlardır:

Aniden gelişen bacak veya kol şişliği.
Ağrı, özellikle hareketle artan batma hissi.
Etkilenen bölgede kızarıklık ve sıcaklık artışı.
Damar boyunca hassasiyet ve gerginlik hissi.

Pulmoner Emboli (Akciğer Pıhtısı) belirtileri şunlardır:

Ani nefes darlığı ve göğüste sıkışma hissi.
Şiddetli göğüs ağrısı, nefes alırken artan batıcı ağrı.
Ani baş dönmesi ve bayılma hissi.
Kanlı balgam veya öksürük.
Hızlı kalp atışı (taşikardi).

Felç riski taşıyan Serebral Tromboz (Beyin Pıhtısı) belirtileri:

Vücudun bir tarafında ani uyuşma veya güç kaybı.
Konuşma bozukluğu veya kelimeleri düzgün ifade edememe.
Görme kaybı veya bulanık görme.
Ani ve şiddetli baş ağrısı.
Denge kaybı ve yürüyüş zorluğu.

Kalp krizi riskine neden olan Koroner Tromboz belirtileri:

Göğüste sıkışma, baskı hissi ve sol kola yayılan ağrı.
Terleme, mide bulantısı ve baş dönmesi.
Nefes darlığı ve anksiyete hissi.
Egzersizle artan ve dinlenmeyle geçmeyen göğüs ağrısı.

Portal Ven Trombozu (Karaciğer Pıhtısı) belirtileri:

Karında şişlik ve ağrı.
Mide bulantısı ve sindirim sorunları.
Karaciğer yetmezliği belirtileri.

Kan Pıhtılaşması Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor, pıhtının oluştuğu bölgeyi belirlemek amacıyla fiziksel muayene yapar. Bacakta şişlik, kızarıklık, sıcaklık artışı veya ağrı olup olmadığını kontrol eder. Ayrıca kan testleri (D-dimer testi), pıhtılaşma sürecinin aktif olup olmadığını değerlendirir; yüksek D-Dimer seviyeleri vücutta pıhtı oluşumunu gösterir. Derin ven trombozu (DVT) tespiti için Doppler ultrasonografi kullanılır ve bu yöntemle damar içindeki kan akışı ile pıhtının varlığı gözlemlenir. Daha detaylı analiz için BT anjiyografi ve MR anjiyografi gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak akciğer, beyin veya kalp damarlarındaki pıhtılar belirlenebilir. Genetik testler ve pıhtılaşma faktörleri ise pıhtının nedenini ve risk faktörlerini tespit etmek amaçlı inceleme düzeneğidir. Kan pıhtısı teşhis edildikten sonra, pıhtının boyutuna ve konumuna göre uygun tedavi planlanır.