Guatr Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Guatr Nedir?

Tiroid bezinin anormal büyümesi ile karakterize edilen bir durumdur. Tiroid bezi, boynun ön kısmında yer alan kelebek şeklindeki bir bezdir ve T3 (triiyodotironin) ile T4 (tiroksin) hormonlarını üreterek vücut metabolizmasını düzenler. Guatr, iyot eksikliği, hormonal dengesizlikler, genetik yatkınlık veya otoimmün hastalıklar sebebiyle gelişebilir. Guatr, bağımsız bir hastalık olmasının yanı sıra, bazı durumlarda tiroid hormon seviyesini etkilemeyerek yalnızca bezin büyümesine neden olur (ötiroid guatr), diğerlerinde ise hipotiroidi (tiroid hormonu eksikliği) veya hipertiroidi (aşırı tiroid hormonu üretimi) ile beraber görülebilir. Küçük boyutlardaki guatrlar genellikle belirti vermezken, büyük vakalarda boyunda şişlik, baskı hissi, yutkunma zorluğu ve nefes darlığı gibi belirtiler görülebilir.

Guatr Türleri Nelerdir?

Tiroid bezinin büyümesine yol açan nedenler ve hastalığın seyrine göre farklı guatr türleri mevcuttur. Bazı guatr tipleri hormonal dengeyi etkilemeden yalnızca bezin büyümesine yol açarken, bazıları tiroid hormonlarının fazla veya az üretilmesine sebep olabilir. Guatrın sınıflandırılması, işlevsellik ve yapısal özelliklerine göre yapılır. Örneğin, iyot eksikliğine bağlı guatr, toksik guatr, nodüler guatr ve otoimmün guatr gibi farklı türler bulunmaktadır. Guatr türü, hastanın belirtileri ve yapılan testler neticesinde belirlenir. Yapısal guatr türleri şunlardır:

• Basit (Non-Toksik) Guatr: Tiroid bezinin büyümesine rağmen hormon üretiminin normal seyrettiği guatr çeşididir. Genelde iyot eksikliği veya genetik faktörlerden kaynaklanır.
• Nodüler Guatr: Tiroid bezinde bir ya da daha fazla nodül (kitle) oluşumu ile karakterizedir. Tek nodüllü (soliter nodül) ya da çok nodüllü (multinodüler guatr) olabilir.
• Diffüz Guatr: Tiroid bezinin homojen bir şekilde büyüdüğü guatr türüdür. Tiroid dokusu eşit bir şekilde genişler, ancak nodüller bulunmaz.

Fonksiyonel guatr türleri ise aşağıdaki gibidir:

• Hipotiroidi ile Birlikte Görülen Guatr: Tiroid bezi yetersiz hormon üretir ve metabolizma yavaşlar. Hashimoto tiroiditi gibi otoimmün hastalıklara bağlı olarak gelişebilir.
• Hipertiroidi ile Birlikte Görülen Guatr: Tiroid bezi aşırı hormon üretir ve metabolizma hızlanır. Graves hastalığı gibi bazı otoimmün hastalıklar bu duruma sebep olabilir.
• Ötiroid Guatr: Tiroid bezi büyümüş olmasına rağmen hormon seviyeleri düzeydedir.

Guatr türleri aynı zamanda nedenlerine göre de sınıflandırılabilir:

• İyot Eksikliğine Bağlı Guatr: Dünyada en yaygın guatr türlerinden biridir. Vücut yeterince iyot almadığında, tiroid bezi büyüyerek daha fazla hormon üretmeye çalışır.
• Otoimmün Guatr: Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması sonucu oluşur. Hashimoto tiroiditi (hipotiroidiye) ve Graves hastalığı (hipertiroidiye) bu gruptadır.
• Toksik Guatr: Tiroid bezinin aşırı aktif olduğu ve fazla hormon ürettiği guatr türüdür. Genellikle hipertiroidiye sebep olarak hızlı kalp atışı, kilo kaybı ve terleme gibi belirtilerle kendini gösterir.
• Gebelik Guatrı: Hamilelik döneminde hormonal değişimlere bağlı olarak tiroid bezinin geçici büyümesiyle ortaya çıkar.

Guatr Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler, tiroid bezinin büyüklüğüne, hormon seviyelerine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak çeşitlilik gösterebilir. Küçük guatrlar genellikle belirti vermezken, daha büyük guatrlar nefes alma ve yutkunma güçlüklerine yol açabilir. Ayrıca, tiroid hormonlarının eksikliği (hipotiroidi) veya fazlalığı (hipertiroidi) nedeniyle metabolizma ile ilgili bir dizi belirti ortaya çıkabilir. Hipotiroidide yorgunluk, kilo artışı ve cilt kuruluğu görülürken, hipertiroidide hızlı kilo kaybı, çarpıntı ve aşırı terleme meydana gelebilir. Guatr belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Boyunda gözle görülen şişlik veya kitle hissi.
• Yutkunmada zorluk, yemek yerken boğazda takılma hissi.
• Nefes darlığı ve boğazda baskı hissi (büyük guatr vakalarında).
• Ses kısıklığı veya sesi kalınlaşma durumu.
• Boyun bölgesinde rahatsızlık hissi veya ağrı.
• Kronik yorgunluk ve bitkinlik hissi.
• Ciltte kuruluk, solgunluk ve saç dökülmesi.
• Ani kilo alımı ve metabolizmanın yavaşlaması.
• Soğuğa karşı aşırı hassasiyet.
• Depresif ruh hali, unutkanlık ve odaklanma zorluğu.
• Bağırsak hareketlerinde yavaşlama ve kabızlık.
• Hızlı kilo kaybı ve artan iştah.
• Çarpıntı, hızlı veya düzensiz kalp atışları.
• Aşırı terleme ve sıcaklığa karşı hassasiyet.
• Sinirlilik, huzursuzluk ve kaygı.
• Ellerin titremesi (tremor).
• Bağırsak hareketlerinin hızlanması ve ishal.

Guatrın belirtileri hastalar arasında farklılık gösterebilir. Bazı vakalar, uzun süre belirtiler göstermeden ilerleyebilir. Eğer boyunda şişlik, nefes darlığı veya metabolizma ile ilgili anormal değişimler yaşanıyorsa, guatr olup olmadığını öğrenmek için doktora başvurmak önemlidir.

Guatr Teşhisi Nasıl Olur?

Doktor, boyunda şişlik, nefes darlığı, yutkunma güçlüğü, çarpıntı veya kilo değişiklikleri gibi şikayetlerin var olup olmadığını araştırır. Fizik muayene esnasında tiroid bezinin büyüklüğü ve hassasiyeti gözlemlenir. Kesin tanı için kan testleri yapılır ve tiroid hormon seviyeleri (TSH, T3, T4) ölçülerek tiroid bezinin normal çalışıp çalışmadığı değerlendirilir. İyot eksikliğinden şüpheleniliyorsa, iyot seviyeleri de kontrol edilebilir. Tiroid ultrasonu, bezin boyutunun ve nodüllerin varlığını belirlemek için kullanılır. Nodül tespit edildiği takdirde, ince iğne aspirasyon biyopsisi ile nodülün iyi huylu veya kötü huylu olup olmadığı tespit edilir. Gerekli durumlarda tiroid sintigrafisi kullanılarak tiroid bezinin aktivitesi detaylı bir şekilde değerlendirilebilir.

Guatr Tedavisi Nasıl Olur?

Hafif ve hormon seviyelerini etkilemeyen guatr vakalarında doktor, sadece düzenli takip ve iyot desteği önerebilir. Hipotiroidi veya hipertiroidi ile birlikte görülen guatr durumlarında ise tiroid hormon seviyelerini düzenleyici ilaç tedavisi uygulanır. Eğer guatr çok büyükse ve hastanın nefes almasını veya yutkunmasını zorlaştırıyorsa, cerrahi müdahale (tiroidektomi) yapılabilir. Hipertiroidi kaynaklı guatr için radyoaktif iyot tedavisi ile tiroid bezinin boyutu küçültülebilir. Nodüler guatr durumunda, iyi huylu nodüller sürekli takip edilirken, kötü huylu nodüllerde cerrahi müdahale gerekebilir.