Epilepsi (Sara) Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Epilepsi, anormal elektriksel aktivitelerin neden olduğu tekrarlayan nöbetlerle karakterize edilen kronik bir sinir sistemi hastalığıdır. Normalde beyin sinir hücreleri belirli bir düzenle elektriksel sinyaller gönderirken, epilepsi hastalarında bu düzen bozulur. Sonuç olarak, ani ve kontrolsüz sinirsel boşalmalar meydana gelir. Bu durum, farklı şiddetlerde nöbetlere yol açabilir. Bilinç kaybı, kas kasılmaları ve istem dışı hareketler gibi belirtiler gösterebilir.

Epilepsi (Sara Hastalığı) Nedir?

Beyindeki sinir hücrelerinin anormal elektriksel aktivitesi sonucu gelişen epilepsi, tekrarlayan nöbetlerle karakterizedir. Beyin, milyonlarca sinir hücresinin elektrik sinyalleriyle iletişim kurduğu karmaşık bir yapıdır. Epilepsi hastalarında bu elektrik sinyalleri düzensiz hale gelir ve kontrolsüz sinirsel boşalmalar oluşur. Bu durum, bilinç kaybı, istemsiz kas kasılmaları, duyu bozuklukları veya ani hareket değişiklikleri gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Epilepsi, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen yaygın bir hastalıktır ve her yaş grubunda görülme olasılığı vardır. Genetik yatkınlık, doğumsal beyin anormallikleri, travmatik beyin hasarı, enfeksiyonlar ya da felç gibi durumlar epilepsiye yol açabilmektedir. Nöbetlerin süre ve şiddeti, hastadan hastaya değişiklik gösterir; bazıları hafif bir bilinç bulanıklığı yaşarken, diğerleri şiddetli kasılmalar ve bilinç kaybı ile büyük nöbetler geçirebilir. Epilepsi hastalarının yaşam kalitesini artırmak için düzenli takip ve uygun yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşır.

Epilepsi Çeşitleri Nelerdir?

Epilepsi nöbetleri, beyindeki elektriksel aktivitenin etkilendiği bölgeye ve nöbetin nasıl meydana geldiğine göre farklı türlere ayrılır. Nöbetlerin tipi, hastanın belirtilerini ve tedavi sürecini belirlemede önemli bir faktördür. Epilepsi genel olarak parsiyel (fokal) ve jeneralize nöbetler olarak iki ana kategoriye ayrılır. Fokal nöbetler, beynin belirli bir bölgesinden kaynaklanır ve bilincin etkilenip etkilenmemesine göre sınıflandırılır. Jeneralize nöbetler ise beynin her iki yarım küresini etkileyerek daha yaygın semptomlarla kendini gösterir. Epilepsi türleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

• Fokal (Parsiyel) Epilepsi: Nöbetler beynin belirli bir bölgesinde başlar ve genellikle bilinci tamamen etkilemez.
• Jeneralize Epilepsi: Nöbetler tüm beyni etkiler ve bilinç kaybı görülebilir.
• Tonik-Klonik (Grand Mal) Nöbetler: Şiddetli kas kasılmaları ve bilinç kaybı ile kendini gösterir.
• Absans (Petit Mal) Nöbetler: Kısa süreli bilinç kaybı yaşanır, hasta dalgın veya tepkisiz görünebilir.
• Miyoklonik Nöbetler: Kısa, ani kas seğirmeleri veya sarsılmalar şeklinde ortaya çıkar.
• Atonik Nöbetler: Kas tonusu kaybı nedeniyle hasta aniden yere düşebilir.
• Febril Nöbetler: Küçük çocuklarda yüksek ateş nedeniyle gelişen nöbetlerdir.
• Refleks Epilepsi: Parlak ışık, ani sesler veya belirli duyusal uyarıcılarla tetiklenen nöbetlerdir.

Epilepsi Neden Olur?

Epilepsi, beyin elektriksel aktivitesinin anormal şekilde artması sonucu ortaya çıkar. Bu durum genellikle sinir hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan elektrik sinyallerinin kontrolsüz hale gelmesidir. Genetik yatkınlık, doğum sırasında oksijen eksikliği, kafa travmaları, beyin enfeksiyonları (menenjit, ensefalit), inme, tümörler ve metabolik hastalıklar epilepsiye yol açan başlıca faktörlerdir. Bazen epilepsinin kesin nedeni bilinmez. Bebeklik döneminde gelişen beyin hasarları ve ileri yaşlarda görülen nörolojik hastalıklar (örneğin Alzheimer) da epilepsiye neden olabilir. Epilepsi, çevresel ve genetik faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkabilir; bazı durumlarda travma veya enfeksiyon sonrası gecikmeli olarak gelişebilir.

Epilepsi Belirtileri Nelerdir?

Epilepsinin belirtileri, hastalığın türüne ve nöbetin beynin hangi bölgesinde başladığına göre değişir. Bazı hastalarda belirtiler kısa süreli bilinç kaybı ve dalgınlık şeklinde hafif seyrederken, diğerlerinde şiddetli kas kasılmaları, istemdışı hareketler, bilinç kaybı ve ani düşmeler görülebilir. Epilepsi nöbetleri, hastanın farkında olmadan yaptığı istem dışı hareketler veya duyusal değişikliklerle kendini gösterebilir. Nöbet sırasında hasta bilincini kaybedebilir. Gözleri sabit bir noktaya dikleştirilebilir veya kaslarında kontrolsüz kasılmalar meydana gelebilir. Bazı hastalar nöbet öncesinde baş dönmesi, mide bulantısı veya garip kokular algılama gibi belirtiler hissedebilir. Epilepsi belirtileri aşağıda listelenmiştir:

• Bilinç kaybı veya geçici dalgınlık: Hasta birkaç saniyeliğine çevresinden kopabilir.
• Şiddetli kas kasılmaları ve kontrolsüz hareketler: Nöbet sırasında vücutta titremeler görülebilir.
• Ani yere düşme veya bayılma: Kas kontrolünün kaybı sonucu hasta düşebilir.
• Gözlerin sabit bir noktaya bakması veya istem dışı göz hareketleri: Hasta nöbet sırasında bilinci kapalı halde olabilir.
• Aşırı terleme, mide bulantısı veya garip hisler: Nöbet öncesinde veya sırasında oluşabilir.
• Anormal koku, tat veya işitme algıları: Hastalar nöbet öncesinde farklı duyusal deneyimler yaşayabilir.
• Konuşma bozuklukları veya anlamsız kelimeler söyleme: Hasta nöbet sırasında bilinçsizce konuşabilir.
• Nefes alıp vermede düzensizlik: Nöbet sırasında veya sonrasında hasta nefes almakta zorlanabilir.
• Uyku düzeninde bozulma ve sürekli yorgunluk hissi: Nöbet sonrası hastalarda görülebilir.

Epilepsi Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor, hastanın nöbetlerinin sıklığını, süresini, tetikleyici faktörleri ve nöbet sırasında yaşanan belirtileri değerlendirir. Elektroensefalografi (EEG), epilepsi teşhisinde en yaygın kullanılan testtir ve beyin üzerindeki anormal elektriksel aktiviteleri tespit eder. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) taramaları, beyinde tümör, yapısal bozukluk veya kanama gibi epilepsiye neden olabilecek durumları belirlemek için sıklıkla kullanılır. Kan testleri, enfeksiyon veya metabolik bozuklukların epilepsi ile ilişkili olup olmadığını anlamaya yardımcı olabilir. Bazı durumlarda, hastanın nöbet geçirdiği anı değerlendirmek amacıyla uzun süreli EEG monitörizasyonu yapılabilir. Kesin epilepsi teşhisi için, hasta öyküsü, fiziksel muayene ve nörolojik görüntüleme yöntemleri birlikte incelenir.

Epilepsi Risk Faktörleri Nelerdir?

Ailesinde epilepsi vakası olan bireylerde genetik yatkınlık nedeniyle epilepsi olma riski daha yüksektir. Doğum sırasında beyin oksijen eksikliği yaşayan bebeklerde beyin gelişiminde anormallikler meydana gelebilir ve bu ilerleyen yıllarda epilepsiye yol açabilir. Kafa travmaları, beyin tümörleri, felç ve sinir sistemini etkileyen enfeksiyonlar (menenjit, ensefalit) da epilepsiye neden olabilecek önemli faktörler arasındadır. Bazı metabolik hastalıklar, uyku bozuklukları ve yüksek ateş gibi etkenler de nöbet geçirme riskini artırabilir. Erken çocukluk döneminde ateşli nöbet geçiren bazı çocukların ilerleyen yaşlarda epilepsi geliştirme riski artmaktadır.

Epilepsi Nöbeti Geçiren Kişiye Nasıl Yaklaşılır?

Nöbet geçiren bir kişiye müdahale ederken sakin ve bilinçli davranmak son derece önemlidir. Panik yapmak yerine hastanın güvenliğini sağlamak ve nöbetin doğal sürecini tamamlamasına olanak tanımak gerekmektedir. Çoğu nöbet, kısa süre içinde kendiliğinden sona erer ve hasta bilincini tekrar kazanır. Ancak, hastanın kendisine zarar vermesini önlemek amacıyla, çevresindeki tehlikeli nesnelerden uzaklaştırılması gerekir. Nöbet sırasında hastayı sarsmak veya tutmaya çalışmak doğru değildir çünkü bu durum nöbeti daha da şiddetlendirebilir. Hasta bilinçsizse, nöbet sonrasında rahat nefes almasını sağlamak için yan yatırılması ve nöbetin süresinin takip edilmesi önemlidir. Eğer nöbet 5 dakikadan uzun sürerse, art arda tekrarlarsa ya da hasta nefes almakta zorlanıyorsa derhal acil tıbbi yardım almak gerekir.