Dış Gebelik Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Hamilelik süreci, döllenmiş yumurtanın rahimde tutunmasıyla başlar. Ancak bazı durumlarda bu işlem beklenildiği gibi gerçekleşmez ve döllenmiş yumurta rahmin dışındaki bir alana yerleşir. Tıp dilinde “ektopik gebelik” olarak adlandırılan bu durum, halk arasında ise dış gebelik olarak bilinir. Dış gebelik, başlangıçta belirtiler vermeyebilir fakat ilerledikçe ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Rahim dışındaki dokular, gebeliği sürdüremeyip acil müdahale gerektirebilir; bu nedenle erken teşhisle başarıyla tedavi edilebilir.

Dış Gebelik Nedir?

Dış gebelik, döllenmiş yumurtanın rahim yerine farklı bir alana yerleşmesi sonucu oluşan anormal bir gebelik türüdür. En yaygın olarak fallop tüplerinde (tubal gebelik) görülse de, yumurtalıklar, karın boşluğu veya rahim ağzı gibi diğer bölgelerde de gelişebilir. Normal gebeliklerde embriyo rahim iç zarına (endometriuma) yerleşerek gelişimini sürdürürken, dış gebelikte embriyonun bulunduğu alan bu gelişim için uygun değildir. Bu nedenle, hem anne sağlığı hem de gebeliğin seyri açısından ciddi riskler taşımaktadır. Dış gebelikte embriyonun büyümesi, çevresindeki dokulara zarar vererek iç kanamaya ve hayati tehlikelere yol açabilir.

Dış Gebelik Neden Olur?

Dış gebeliğin temel nedeni, döllenmiş yumurtanın rahme ulaşmasını engelleyen anatomik veya işlevsel sorunlardır. En sık görülen nedenler arasında fallop tüplerinin hasar görmesi veya tıkanması yer alır, bu durum da yumurtanın rahme ilerleyemeyip başka bir bölgede tutunmasına sebep olur.

Dış gebliğe yol açabilecek faktörler şunlardır:

• Geçirilmiş pelvik enfeksiyonlar (özellikle klamidya veya gonore gibi CYBH’lar)
• Önceki dış gebelik öyküsü
• Fallop tüplerinde cerrahi müdahale veya tüp bağlama işlemi
• Endometriozis gibi yapısal bozukluklar
• Tüp bebek tedavisi veya diğer doğurganlık artırıcı müdahaleler
• Rahim içi araç (spiral) kullanımı

Bu faktörler, fallop tüplerinin işlevselliğini bozarak, döllenmiş yumurtanın rahme ulaşmasını engelleyebilir ve dış gebelik riskini artırabilir.

Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?

Dış gebeliğin belirtileri, gebeliğin haftasına, yerleştiği alana ve büyüme hızına bağlı olarak değişiklik gösterir. İlk haftalarda gebelik belirtilerine benzer bulgular görülebilir; ancak dış gebelik ilerledikçe daha tipik olmayan ve tehlikeli semptomlar ortaya çıkabilir.

Yaygın dış gebelik belirtileri şunlardır:

• Adet gecikmesi ve pozitif gebelik testi sonucu
• Kasık ağrısı: Tek taraflı, batıcı ya da şiddetli olabilir
• Vajinal kanama: Lekelenme tarzında ya da düzensiz şekilde görülebilir
• Omuz ağrısı: İç kanamaya bağlı olarak karın boşluğuna yayılan ağrı sonucu oluşabilir
• Baş dönmesi veya bayılma: İleri evrede iç kanamaya bağlı tansiyon düşüklüğü
• Rektal baskı hissi veya dışkılama güçlüğü

Belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden doktora başvurmak, olası komplikasyonların önüne geçmek açısından oldukça önemlidir.

Dış Gebelik Türleri Nelerdir?

Dış gebelik, embriyonun rahim dışında geliştiği bölgeye göre farklı türlere ayrılır. Bu sınıflandırma, hem tanı hem de tedavi açısından önemli bir yere sahiptir.

Başlıca dış gebelik türleri şunlardır:

• Tubal gebelik: En yaygın dış gebelik türüdür. Embriyo fallop tüplerinin içinde yerleşir; genellikle tüpün ampulla veya isthmus bölgesinde meydana gelir. Tüp patlaması riski nedeniyle erken teşhis büyük önem taşır.
• İnterstisyel gebelik: Fallop tüpünün rahim duvarına bağlandığı bölümde oluşur. Rahim yapısına yakın olduğu için belirtileri zordur ve geç fark edilmesi durumunda ciddi kanamalara neden olabilir.
• Ovarian gebelik: Embriyo doğrudan yumurtalık dokusuna yerleşir. Nadir görülür ve genellikle cerrahi müdahale gerektirir.
• Abdominal gebelik: Embriyo karın boşluğuna ve iç organların üzerine yerleşir. Organ hasarı riski yüksek olduğundan hayati tehlike taşır.
• Servikal gebelik: Embriyonun rahim ağzına yerleştiği nadir bir türdür. Kanama riski yüksektir ve müdahale edilmediğinde rahmin alınmasına neden olabilir.
• Skarsal gebelik: Daha önce sezaryen geçirmiş kadınlarda, yara dokusuna embriyonun tutunmasıyla oluşur. Son zamanlarda daha sık tanı konulmaya başlanan bir dış gebelik formudur.

Dış Gebelik Nasıl Anlaşılır?

Dış gebelik tanısı, bir dizi laboratuvar ve görüntüleme testiyle doğrulanabilir. Özellikle gebeliğin ilk haftalarında yapılan rutin kontroller sırasında dış gebilik ipuçları elde edilebilir.

Dış gebeliğin anlaşılmasına yardımcı olabilecek yöntemler aşağıda listelenmiştir:

• Beta-HCG düzeyi takibi: Normal gebelikte beta-HCG hormonu her 48 saatte bir iki katına çıkarken, dış gebelikte bu artış genellikle yavaş veya düzensiz olur.
• Transvajinal ultrasonografi: Gebelik kesesinin rahim içinde görülmemesi ya da rahim dışında anormal bir doku izlenmesi tanıda belirleyici bir göstergedir.
• Pelvik muayene: Rahim hassasiyeti, kitle hissi veya karın içindeki sıvı varlığı şüphe uyandırabilir.
• Laparoskopi (nadir): Tanının kesinleştirilmesi veya eşzamanlı tedavi için endoskopik cerrahi gerekebilir.

Dış Gebelik Risk Faktörleri Nelerdir?

Her kadın dış gebelik riski taşır; ancak bazı durumlar bu riski önemli ölçüde artırır. Özellikle fallop tüplerine zarar veren veya onları etkileyen durumlardan dolayı embriyonun rahme ulaşması engellenebilir ve dış gebelik gelişimine neden olabilir.

Dış gebelik risk faktörleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Daha önce dış gebelik yaşamış olmak: Bir kez dış gebelik geçiren kadınlarda tekrar yaşama riski artar.
• Tüplerde geçirilen enfeksiyonlar (PID): Özellikle klamidya veya gonore gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar, tüplerin yapısını bozabilir.
• Endometriozis: Dış gebiliğe neden olabilecek tüp hasarına yol açabilir.
• Tüp bebek (IVF) ve doğurganlık tedavileri: Gebeliğin doğal olmayan yollarla başlatılması, bazen embriyonun yanlış yerleşmesine neden olabilir.
• Tüplere yapılan cerrahiler: Myom alınması, tüp ligasyonu veya tüp onarımları gibi işlemler sonrasında dış gebelik riski artar.
• İleri anne yaşı: Özellikle 35 yaş üzerindeki gebeliklerde risk artmaktadır.
• Rahim içi araç (spiral) kullanımı sırasında gelişen gebelikler: Spiral ile gebelik nadir görülse de, gerçekleşirse dış gebelik olasılığı yüksektir.

Dış Gebelik Tedavisi Nasıldır?

Dış gebeliğin tedavi yöntemi; gebeliğin yerleşim yeri, ilerleme durumu, hastanın genel durumu ve çocuk isteği dikkate alınarak belirlenir. Amaç, hastanın sağlığını korurken fallop tüplerine en az zarar vermek ve mümkünse doğurganlığı sürdürmektir.

Dış gebelikte kullanılan ana tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaçla tedavi: Dış gebeliğin erken evresinde, embriyonun kalp atışlarının başlamadığı ve tüp yırtılması riskinin bulunmadığı durumlarda uygulanır.
• Cerrahi tedavi (Laparoskopi veya Laparotomi): Tüp yırtılması, iç kanama veya metotreksat tedavisine uygun olmayan durumlarda gereklidir. Laparoskopik yöntemle tüp açılarak dış gebelik alınabilir (salpingostomi) ya da tüp tamamen çıkarılabilir (salpenjektomi).
• Destekleyici tedavi ve takip: Uygulanan tedavi sonrasında hastanın HCG seviyeleri düşene kadar düzenli kontrol edilmelidir. Tedavi sonrası gebelik planlayan kişilerde, rahim içinde yerleşimli normal gebeliklerin oluşabilmesi için doktor takibine dayanarak bir planlama yapılmalıdır.

Zamanında teşhis edilmediğinde dış gebelik ciddi iç kanamalara, tüp kaybına veya nadiren anne adayının hayatını tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle gebelik şüphesi olan herkesin erken dönemde hekime başvurması büyük önem arz eder.