Laktoz İntoleransı Nedir ve Hangi Gıdalar Laktoz İçerir?

Laktoz intoleransı nedir?

Ülkelere göre değişiklik gösterse de günümüzde laktoz intoleransı toplumun %75’inde görülmektedir. Laktoz, sütün temel karbonhidratı olarak disakkarit (süt şekeri) formunda bulunur ve sindirilememesi durumuna laktoz intoleransı denir. Laktozun sindirimi için laktaz enzimi gereklidir. Bazı bireylerde bu enzim yeterince mevcut değildir veya hiç yoktur. Bu sebeple laktoz ince bağırsakta sindirilemez; burada bakteriler tarafından fermente edilerek kişide şişkinlik, karın ağrısı, kramp, diyare, gaz ve mide bulantısı gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Laktoz intoleransı, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşüren bir durumdur. Çünkü şiddetli laktoz intoleransı olan bireyler, dışarıda tüketilen gıdalarda az miktarda süt ve süt ürünü bulunması durumunda bile belirtiler yaşayabilmektedir. Laktoz, anne sütünde de mevcuttur ve birçok insan doğuştan laktozu sindirme yeteneğine sahiptir.

Laktoz intoleransı çeşitleri nelerdir?

Laktoz intoleransının esas olarak iki çeşidi bulunmaktadır: Primer (birincil) ve Sekonder (ikincil) laktoz intoleransı. Primer laktoz intoleransı, en sık görülen türdür ve yaş ilerledikçe vücutta laktaz enzim üretiminin azalmasıyla gelişir. Bunun genetik bir hastalık olduğu düşünülmektedir; bazı toplumlarda daha yaygın olduğu bilinmektedir. Örneğin, Avrupalılarda %5-17, Amerikalılarda %44, Asya ve Afrikalılarda %60-80 oranında laktoz intoleransı görülebilir. Sekonder laktoz intoleransı ise daha nadir olup, genetik faktörlerin yanı sıra mide hastalıkları, Çölyak ve Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarına bağlı olarak gelişebilir. Bu tür durumlar bağırsaklardaki enflamasyon nedeniyle laktaz üretimini olumsuz etkiler.

Laktoz intoleransı belirtileri nelerdir?

Laktoz intoleransı semptomları genellikle süt ve süt ürünlerinin tüketildiği süreyi takip eden 30 dakika ile 2 saat içinde ortaya çıkar. Bu belirtiler arasında şişkinlik, karın ağrısı veya kramp, diyare (gün içinde birden fazla defa sulu dışkılama), gaz ve mide bulantısı bulunmaktadır. Bazı bireylerde diyare yerine konstipasyon (kabızlık) da görülebilir.

Laktoz intoleransı nedenleri nelerdir?

Başlıca neden laktaz enziminin eksikliği olsa da, bazı hastalarda toleransı etkileyen farklı faktörler de söz konusu olabilir. Bu nedenler genetik olabileceği gibi, Çölyak ve Crohn hastalığı gibi çeşitli durumların yanı sıra bazı ilaçların kullanımına bağlı bağırsak sorunlarından da kaynaklanabilir. Ayrıca, alınan laktoz miktarı, midenin boşalma hızı, ince bağırsağın ozmotik yüke tepkisi, bağırsaktaki normal flora bakterilerinin miktarı ve yaş faktörü de toleransı etkileyen etmenlerdir.

Laktoz intoleransı tanısı nasıl konulur?

Laktoz intoleransı tanısı için birçok test bulunmaktadır:

İnce bağırsak biyopsisi

Laktoz intoleransı tanısında doğrudan laktaz enzim aktivitesinin değerlendirildiği yöntemdir. Altın standart olarak kabul edilmesine rağmen uygulanması zor bir yöntemdir. Endoskopi yöntemiyle mideden ince bağırsağa geçilerek biyopsi alınır.

Laktoz tolerans testi

Hastaya 50 gram laktoz verilerek yapılan bir testtir. Yükleme öncesi ve sonrası kan ve idrar testleri gerçekleştirilir ve sonuçlar değerlendirilerek tanı konur.

Laktoz nefes testi

Laktoz yüklemesi sonrası nefes ölçen bir tekniktir. İnterstinal fermantasyon sonucunda karbon, hidrojen ve oksijen gazlarının oluşumu ölçülür. En yaygın kullanılan yöntemdir.

Genetik testler

Erişkinlerde yapılan bazı genetik testlerle laktaz yeterliliği tespit edilebilir.

Laktoz intoleransı tedavisi nasıldır?

Laktoz intoleransı tedavisi, laktoz içeren süt ve süt ürünlerinin diyetten çıkarılması ve laktozsuz alternatiflerin eklenmesiyle gerçekleştirilir. Laktoz intoleransı olan kişilerin süt ve ürünlerini tamamen çıkarması önerilmez; bu, kalsiyum, fosfor ve bazı vitaminlerin gereken miktarda alınamamasına yol açabilir. Bu durum çeşitli sağlık problemlerine neden olabilir. Önemli olan, kişinin laktozu tolere edebildiği seviyeyi bulmaktır. Bu nedenle, düşük dozda laktoz içeren bazı gıdalar diyetlerinden tamamen çıkarılmamalıdır. Tıbbi tedavi yöntemleri, laktozun intestinal transit süresini uzatmak, laktoz alımına adaptasyon sağlamak ve laktaz aktivitesini artırmak amacı taşır.

Laktoz intoleransına ne iyi gelir?

Bir sağlık kuruluşuna başvurarak gerekli testlerin yapılmasının ardından tanı alan hastalar için diyetisyen tarafından önerilen beslenme programına uyulması önemlidir. Tedavi edilmeyen laktoz intoleransı, kronikleşerek ciddi sindirim sorunlarına yol açabilir. Doğru tedavi ve beslenme programı ile ilgili uzmanın önerileri, aynı zamanda uygun probiyotik kullanımı da laktoz intoleransı olan bireylerde sindirimi iyileştirmeye yardımcı olur. Özellikle Lactobacillus Bulgaria ve Streptococcus Thermophilus içeren probiyotikler, laktozun parçalanmasında ve sindirilmesinde önemli rol oynamaktadırlar. Süt ve süt ürünleri, kalsiyum, B12, A ve D vitaminleri ile protein açısından zengin gıdalar oldukları için bu ürünlerin tamamen ortadan kaldırılması, kişilere farklı sağlık sorunları getirebilir. Bu nedenle, laktoz intoleransı yaşayan bireylerin başka protein kaynakları ve eksik vitaminleri alabilecekleri bir beslenme programı oluşturulup, sürecin uzman kontrolünde izlenmesi gerekmektedir.

Laktoz intoleransı olanlar ne yememeli?

Laktoz intoleransı tanısı almış olan bireylerin, içeriği bilinmeyen sütlü tatlılar, kremalı çorbalar, kek, bisküvi, krep gibi süt içeren besinleri tüketmemeleri önerilir. Beslenme, yaşamın önemli bir parçası olduğu için süt ve süt ürünlerinin bu denli geniş bir yelpazeden çıkarılması, laktoz intoleransı olan hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkilemektedir. Özellikle şiddetli laktoz intoleransı yaşayanlar, dışarıda tüketilen gıdalarda bile az miktarda süt veya süt ürünü bulunduğunda ciddi belirtiler yaşayabilmektedir. Bu nedenle, laktoz içeren gıdalar normal porsiyonlar ve uzman kontrolünde tüketilmemelidir. Araştırmalar, bazı hastaların 1 su bardağı süt tüketimiyle belirgin semptomlar yaşamadığını göstermektedir. Tanı almış kişiler, mümkün olduğunca laktoz içermeyen süt ve ürünler tercih etmelidir. Eğer laktoz içeren gıdalar tüketilecekse, standart ölçüler aşılmamalıdır; örneğin sadece 1 su bardağını aşmayacak şekilde süt veya kefir tüketilebilir.

Laktoz intoleransı tedavi edilmezse ne olur?

Laktoz intoleransı tedavi edilmediği takdirde, kronikleşmeye eğilimli şiddetli sindirim sorunlarına yol açabilir.

Laktoz içeren gıdalar nelerdir?

Tüm süt ve süt ürünleri değişik oranlarda laktoz içermektedir. Bu nedenle, süt ve süt ürünleri içeren tüm besinler laktoz intoleransı olan kişiler için risk taşıyabilir.

Süt, yoğurt, peynir, tereyağı, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi ve kurabiye gibi ürünlerin tamamında süt ve süt ürünleri bulunmaktadır. Dolayısıyla, bu gıdaların tüketimi laktoz intoleransı olan bireylerde şişkinlik, karın ağrısı, kramp, diyare (bağırsak hareketlerinin düzensizliğinden kaynaklanan birden fazla defa sulu dışkılama), gaz ve mide bulantısı gibi semptomlara neden olabilmektedir.