“Çocuk Gelişiminde Ebeveyn Tutumları”

Çocukların gelişimini etkileyen en kritik etken, şüphesiz ki anne babadır. Anne babanın, çocukların rol model olarak gördüğü kişilikler olarak sergiledikleri hem sözlü hem de fiziksel tutumlar, çocuklar üzerinde olumlu ya da olumsuz etkiler yaratabilir. Bu bağlamda, farklı anne baba tutumlarını ele alabiliriz. İşte bu tutumlarla ilgili bilmeniz gerekenler…

 

Anne Babaların Çocuk Yetiştirme Yöntemleri

 

Annenin ve babanın çocuklarına karşı tutumlarını etkileyen birden fazla faktör bulunmaktadır. Bunun başında, anne babanın yetiştiği kültürel ortam gelir. Mutlu bir aile ortamında büyümeyen ve sürekli eksiklik yaşayan anne babalar, çocuklarına karşı daha baskıcı davranışlar sergileyebilir. Ayrıca, ruh sağlığı, evlilik yaşı ve anne baba arasındaki uyum ya da uyumsuzluk gibi durumlar da, ebeveynlerin çocuklarına karşı tutumlarını şekillendirir. Bu nedenle, öne çıkan bazı anne baba tutumları arasında temel ayrımlar vardır:

 

Aşırı Koruyucu Anne Baba Tutumu

 

Aşırı koruyucu anne baba tutumu, en sık karşılaşılan tutumlardan biridir. Özellikle çocuklarını koruyucu içgüdülere sahip annelerde daha belirgin bir şekilde görülmektedir. Babalar genellikle bu tutumu göstermez, fakat anne baba arasındaki uyum sağlandığında babaların da aşırı koruyucu bir tutum sergilemesi mümkündür. Bu durumda, çocukların özgüven sorunları yaşayabilecekleri, iletişim becerilerinin zayıflayacağı ve bağımlı bir yaşam sürme riskinin artacağı gözlemlenebilir. Aşırı koruyucu davranışların en belirgin örneği, anne babanın çocuğun büyüdüğünü asla kabul etmemesidir; bu durumda, çocuğa yaşına uygun davranmak yerine hâlâ çocukmuş gibi davranarak sorumluluk almasına engel olurlar.

 

Bu tür bir ailede büyüyen çocuk, kendini savunma konusunda belirsizlik yaşar. Bu nedenle akran zorbalığına maruz kalabilir. Çekingen yapısı yüzünden sosyalleşme konusunda zorluk çekebilir. Sonuç olarak, sorumsuz bir kişilik yapılarına dönüşmelerine neden olabilirler ve bu tür kişiler, birlikte çalışmanın en zor olduğu bireyler hâline gelebilir. İşlerini başkalarına yaptırma ihtiyacı hissedebilirler; akademik başarıları düşük olabileceği gibi iş hayatında da başarısızlık gösterebilirler.

 

 

Otoriter Aile ve Otoriter Anne Baba Tutumu

 

Aşırı kuralcı aile yapısında yetişen anne babalar, otoriter bir yönetime sahip olup asla esnetilmeyen kurallar belirlerler ve çocuklarının bu kurallara şartsız itaat etmesini beklerler. Cezalandırıcı tutumlar sergileme konusundaki ortaklıkları da dikkat çekicidir. Otoriter ebeveynlerin en belirgin özellikleri arasında aşırı kontrol ve denetim ön plana çıkar. Çocuğun sürekli gözetim altında tutulması ve yaptıklarının sorgulanması, çocuğun kişiliğine zarar verebilir ve kendi kendine saygısını kaybetmesine yol açabilir.

 

Otoriter ailelerde büyüyen çocuklar, bazıları aşırı saldırgan bir kişiliğe dönüşebilirken, diğerleri aşırı itaatkar bir karaktere bürünerek haklarını savunmakta zorlanabilirler. Saldırgan bireyler, çocukluk dönemindeki aşırı baskıdan kaynaklanan travmatik deneyimlerini tekrarlamamak için tüm kurallara karşı tepkiler verirler.

 

Mükemmeliyetçi Anne Baba Tutumu

 

Çocuğun ihtiyaçlarının ön planda tutulduğu ve hiçbir şekilde isteklerine sınır koyulmayan bir anne baba tutumunu temsil eder. Bu tutum, dengesiz bir ilgiyle büyüyen çocuğun her yaşta benzer beklentiler içerisinde olmasına neden olur. Arkadaşları tarafından aşırı kaprisli ve bencil olarak nitelendirilebilecek bu çocuklar, aynı zamanda başaramadıkları durumlara dair yoğun hayal kırıklıkları yaşayarak aşırı agresif veya depresif ruh halleri gösterebilirler.

 

Baskıcı Anne Baba Tutumları

 

Baskıcı anne baba tutumu, otoriter tutum sergileyenlerle benzerlik gösterir, ancak kurallar yerine dinlenilmesi gereken anne veya baba figürü öne çıkar. Bu durumda çocuk, ebeveyninin talimatları doğrultusunda hareket eden bir figüre dönüşür. Sonuç olarak, çocuk kolayca yönlendirilebilen bir yapıya sahip olabilir.

 

Demokratik Anne Baba Tutumu

 

Demokratik tutum, çocuğun ihtiyaçlarına ve isteklerine duyarlı anne baba tutumunu ifade eder. Bu tutumun en önemli göstergesi, kuralların esnek olduğu, herkesin uyduğu ve ödüllerin de yer aldığı bir düzenin varlığıdır. Çocuğun aile yönetiminde fikirlerinin değerlendirildiği ve ilgi alanlarına yönelik isteklerinin göz önünde bulundurulduğu bir atmosferde büyüyen çocuk, sosyal yaşamı daha kolay öğrenir.

 

Demokratik tutum sergileyen anne babaların çocukları, sosyal hayatla uyum sağlamada daha başarılıdır. Düzeni sağlayan kurallara saygı gösterirken, haklarını koruma konusunda bilince sahip olurlar. Özgüvenleri yüksek bu çocuklar, akademik başarıda da olumlu bir profil çizebilirler.

 

Anne Baba Tutumlarının Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkisi

 

Çocuklar yaşamı, evlerinde öğrenirler. Ailelerinin gözünden dünyayı algılarlar. Aşırı baskıcı olmak veya aşırı serbest tutumlar, çocuğun hayata hazırlıksız başlamasına neden olabilir. Bu nedenle, anne babaların çocuk yetiştirme sorumluluklarını yerine getirmeleri son derece önemlidir. Özellikle, çocukların kişilik gelişimlerini olumsuz etkileyen baskıcı tutumlardan uzak durulmalıdır. Kendini değersiz ve sevilmeden büyüyen bir çocuğun akademik başarıları zayıflayabilir. Ceza korkusu altında büyüyen çocuk, hata yaparak öğrenme cesaretini bulamayabilir. Tüm bu olumsuz yaklaşımlar, çocuk üzerinde kalıcı ve derin yaralar açabilir.

 

Anne Babanın Çocuğa Karşı Sorumlulukları

 

Anne babanın, çocuklarını hayata hazırlama ve onlara hayatı sevdirme gibi bir sorumluluğu vardır. Eğer çocuklar okulu sevmiyor, arkadaşlarına kötü davranıyor veya arkadaşlık kurmada zorluk çekiyorsa, bu aynı zamanda ebeveynlerin başarısızlığını gösterir. Yapılması gerekenler şunlardır:

 

• Çocuğun sorumluluk bilincini geliştirmek için ona görevler verin ve bu görevleri oyunlarla pekiştirin.
• Çocukların yaptığı hatalardan dolayı eleştirilmelerini engelleyin; onları ödüllendirmeye yönelin. Yanlışlarını nazikçe açıklayın.
• Çocuğunuzu dinleyin. Göz teması kurarak iletişime geçin; “Başımdan git” gibi ifadeleri kullanmaktan kaçının.
• Okul dönüşü çocuğunuzu kapıda karşılayın ve sohbet edin.
• Eğitimine önem verin; okul arkadaşlarını ve ailelerini tanımaya çalışın.
• Çocuğunuza çeşitli sorumluluklar verin (örneğin, yattığı yatağı düzenlemesi gibi).
• Çocuğunuzun cesaretini kırmayın; onları teşvik ve destekleyin.
• Beraber gezintiye çıkın.
• Kıyaslamalardan kaçının.
• Çocuğunuza ahlak anlayışı kazandırın; paylaşmayı ve başkalarına saygılı davranmayı rol model olarak gösterin.
• Akrabalarından soğumasına izin vermeyin; akrabalarınızı çocuğunuzun yanında kötülemeyin ve insanları sevmeyi öğretin.

 

Anne Baba Tutumları ile İlgili Sık Sorulan Sorular

 

Anne baba tutumları neden önemlidir?

 

Çocuğun kişiliğinin oluşmasında anne baba tutumlarının önemli bir rolü vardır. Çocuk, ailesinde büyüme sürecinde anne babasını rol model alır. Anne babasını iyi, sevecen ve başkalarına duyarlı gören çocuk, aynı şekilde bir yaşam sürmeye çalışır.

 

Anne baba tutumlarının çocukların sosyal ve duygusal gelişimi üzerindeki etkileri nelerdir?

 

Baskıcı ve otoriter tutuma sahip anne babaların çocuklarında özgüven eksikliği sıklıkla görülmektedir. Bu çocuklar, depresif ruh halleri yaşayabilir ve kendilerini değersiz hissedebilirler. Bu durum, sosyalleşmeleri yerine yalnızlaşmalarına yol açabilir.