HIV (AIDS) Belirtileri ve Bulaşma Yolları Nelerdir?

HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü), bağışıklık sistemini hedef alarak vücudun hastalıklara karşı savunma gücünü zayıflatan bir virüstür. Tedavi edilmezse, AIDS (Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) adı verilen ciddi bir duruma yol açabilir. İlk kez 1980’lerde tanımlanan HIV, dünya genelinde milyonlarca insanı etkilemektedir. Modern tıbbın geliştirdiği antiretroviral tedaviler sayesinde, artık ölümcül bir hastalık olmaktan çıkmış ve kontrol altına alınabilen bir enfeksiyon haline gelmiştir.

HIV/AIDS Nedir?

HIV, insan vücudundaki bağışıklık sisteminin savunma hücrelerinden CD4 T lenfositlerini hedef alır. Bu hücreler, vücudu bakterilere, virüslere ve mantarlara karşı korur. HIV, bu hücrelere girerek kendi genetik materyalini insan DNA’sına entegre eder ve çoğalır. Zamanla bağışıklık sistemi zayıflar; vücut, basit enfeksiyonlarla bile başa çıkamaz hale gelir. Bu durum, uzun süre tedavi edilmezse AIDS (Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) adı verilen ileri evreye dönüşür. Ancak düzenli ilaç tedavisi gören bireylerde HIV enfeksiyonu AIDS’e ilerlemeden durdurulabilir.

HIV/AIDS Neden Olur?

HIV, insan kaynaklı retrovirüs grubuna ait bir virüs türüdür. Retrovirüsler, RNA yapısına sahip olup konak hücreye girdikten sonra RNA’larını DNA’ya çevirerek hücre genomuna entegre olurlar. Bu özellik, HIV’in vücuttan tamamen atılmasını imkansız hale getirir. Virüs, vücuda girdikten sonra bağışıklık sisteminin savunma tepkisini baskılar. Bağışıklık sistemi zayıfladıkça, fırsatçı enfeksiyonlar (örneğin tüberküloz, zatürre, mantar enfeksiyonları) ortaya çıkar.

HIV/AIDS Nasıl Bulaşır?

HIV, kan, meni, vajinal sıvı, rektal sıvı ve anne sütü aracılığıyla bulaşır. En yaygın bulaşma yolları, korunmasız cinsel ilişki, steril olmayan enjektör kullanımı, enfekte kanın nakli ve doğum sırasında anneden bebeğe geçiştir. HIV, havadan, tokalaşma, sarılma veya aynı eşyayı kullanmakla bulaşmaz. Ayrıca tükürük, ter, gözyaşı veya idrar yoluyla da virüs geçişi gerçekleşmez.

HIV Belirtileri Nelerdir?

HIV enfeksiyonu, akut dönem, klinik olarak sessiz dönem ve AIDS evresi olmak üzere üç evrede ilerler. Enfeksiyonun ilk haftalarında, virüs vücuda girdikten 2 ila 4 hafta sonra grip benzeri belirtiler ortaya çıkar. Bu dönemde ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, kas ağrıları, döküntü ve lenf bezlerinde şişlik sık görülür.

Akut HIV belirtileri şunlardır:

• 38°C’nin üzerinde ateş
• Boğaz ağrısı ve yutkunma güçlüğü
• Ciltte döküntüler
• Kas ve eklem ağrıları
• Gece terlemeleri
• Yorgunluk ve halsizlik
• Lenf bezlerinde şişlik

Bu belirtiler genellikle 1-2 hafta içinde kaybolur. Ancak virüs vücutta kalır ve “sessiz dönem”e geçer.

AIDS Belirtileri Nelerdir?

AIDS evresine geçildiğinde, bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıflamıştır. Bu dönemde basit enfeksiyonlar bile ağır seyredebilir. Ciltte mantar enfeksiyonları, uzun süren ishal, kilo kaybı, yüksek ateş ve kronik yorgunluk sık görülmektedir. Enfekte bireyler, zatürre, tüberküloz veya lenfoma gibi hastalıklara daha yatkın hale gelirler.

AIDS belirtileri şunlardır:

• Uzun süreli ve tekrarlayan ateş
• 10 kg’dan fazla istemsiz kilo kaybı
• Ağızda veya deride mantar enfeksiyonları
• Uzun süren ishal ve karın ağrısı
• Kronik öksürük veya nefes darlığı
• Kas erimesi ve aşırı halsizlik
• Hafıza kaybı, konsantrasyon bozukluğu

HIV/AIDS Testi Nedir?

HIV testi, virüsün vücutta var olup olmadığını belirlemeye yarayan bir tarama yöntemidir. Testler, antikor, antijen veya virüs RNA’sını tespit eder. Riskli bir temastan hemen sonra yapılan test negatif çıkabilir çünkü bağışıklık sistemi henüz antikor üretmemiş olabilir. Bu döneme “pencere dönemi” denir ve genellikle 3-6 hafta sürer.

HIV/AIDS Nasıl Tedavi Edilir?

HIV enfeksiyonunun kesin bir tedavisi bulunmamakla birlikte, Antiretroviral Tedavi (ART) virüsü baskılar. ART, virüsün çoğalmasını durdurarak bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar. Bu tedavi, düzenli olarak uygulandığında virüs yükünü “tespit edilemez” seviyeye indirir. Böylece hasta sağlıklı bir yaşam sürdürebilir ve başkalarına bulaşma riski ortadan kalkar. Tedavi ömür boyu sürecektir, ancak doğru ilaç kombinasyonuyla yan etkiler minimuma indirilebilir.

HIV Aşısı Nedir?

HIV’e karşı mevcutta ruhsatlı bir aşı bulunmamaktadır. Ancak dünya çapında birçok aşı adayı klinik deneme aşamasındadır. Özellikle mRNA teknolojisi ile geliştirilen yeni nesil HIV aşıları, bağışıklık sistemine virüsün yüzey proteinlerini tanıtmayı hedefler. Böylece vücut, gerçek virüsle karşılaştığında hızlı bir savunma geliştirebilir. HIV’in genetik yapısının oldukça değişken olması nedeniyle tek bir aşı geliştirmek zordur, ancak araştırmalar hızla devam etmektedir.

HIV/AIDS’ten Korunma Yöntemleri Nelerdir?

HIV’den korunmanın en etkili yolu güvenli davranış alışkanlıkları geliştirmektir. Cinsel ilişkilerde prezervatif kullanmak, ortak enjektör kullanımından kaçınmak ve düzenli test yaptırmak korunmanın temelleridir. Ayrıca, HIV negatif bireylerde koruyucu ilaçlar olan PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) ve temas sonrası koruma ilacı PEP (Post-Exposure Prophylaxis) önemli bir koruma sağlar.

Korunma yöntemleri şunlardır:

• Prezervatifin her ilişkide doğru kullanılması
• Enjektör ve tıbbi aletlerin asla paylaşılmaması
• HIV taşıyıcılarının düzenli ART tedavisi görmesi
• Hamile kadınların doğum öncesi test yaptırması
• PrEP ve PEP ilaçlarının riskli temas öncesi veya sonrası kullanılması

HIV Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

HIV ve AIDS arasındaki fark nedir?

HIV, bağışıklık sistemini zayıflatan virüsün adıdır. AIDS, bu virüsün tedavi edilmeden ilerlemesi sonucu ortaya çıkan, bağışıklık sisteminin ciddi şekilde hasar gördüğü hastalık evresidir. Yani her AIDS hastası HIV pozitiftir; ancak her HIV pozitif birey AIDS değildir.

HIV nasıl bulaşır?

HIV yalnızca kan, meni, vajinal sıvı, rektal sıvı ve anne sütü yoluyla bulaşır. Korunmasız cinsel ilişki, ortak iğne kullanımı veya doğum sırasında anneden bebeğe geçiş en yaygın bulaşma yollarıdır. Günlük temas, sarılma, öpüşme veya aynı tabaktan yemek yemek HIV bulaşına neden olmaz.

HIV bulaştıktan sonra belirtiler ne zaman ortaya çıkar?

HIV enfeksiyonunun ilk belirtileri genellikle virüsle temastan 2-4 hafta sonra görülür. Bu dönemde ateş, boğaz ağrısı, lenf bezlerinde şişlik ve yorgunluk gibi grip benzeri semptomlar ortaya çıkar. Ancak bazı kişilerde bu belirtiler fark edilmeyecek kadar hafif olabilir.

HIV testi ne zaman yapılmalıdır?

Riskli bir temastan sonra en erken 3. haftadan itibaren test yapılabilir. Ancak en güvenilir sonuç 6. haftadan sonra alınır. Bu süre, vücudun virüse karşı antikor üretmesi için gereklidir. Düzenli test yaptırmak, erken tanı ve tedavi açısından büyük önem taşır.

HIV testi pozitif çıkarsa ne olur?

Pozitif sonuç kesin tanı anlamına gelmez; doğrulama testi yapılmalıdır. Tanı kesinleşirse kişi antiretroviral tedaviye başlar. Bu tedavi, virüsün çoğalmasını durdurarak hastanın sağlıklı bir yaşam sürmesini sağlar ve bulaş riskini ortadan kaldırır.

HIV tamamen iyileşir mi?

Şu anda HIV’i tamamen yok eden bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak ilaçlar, virüsün çoğalmasını baskılar ve kandaki düzeyini tespit edilemez hale getirir. Böylece HIV pozitif bireyler, yaşam süresi ve kalitesi açısından sağlıklı bireylerle aynı seviyede yaşayabilirler.

HIV aşısı var mı?

Henüz onaylanmış bir HIV aşısı bulunmamaktadır. Ancak dünya genelinde birçok aday klinik deneme aşamasındadır. Özellikle mRNA tabanlı yeni nesil aşı çalışmaları umut verici sonuçlar göstermektedir. Bilim insanları, önümüzdeki yıllarda etkili bir HIV aşısının geliştirilebileceğini öngörmektedir.