Pozitif Ebeveynlik: Stres Yönetiminde Bir Koruma Aracı | Anne

Nazik ve olumlu bir ebeveynlik yaklaşımının çocukların gelişimini desteklediği aşikardır. PNAS Nexus’ta yayımlanan yeni bir araştırma, çocuklar üzerindeki stresin olumsuz etkilerinin pozitif ebeveynlik yoluyla azaltılabileceğini göstermektedir. Bu çalışmada, olumsuz yaşam olaylarının çocukların davranışsal sorunları üzerindeki etkileri ve bu etkilerin pozitif ebeveynlikle nasıl hafifletildiği üzerine odaklanılmıştır.

Pittsburgh Üniversitesi’nde yürütülen bu araştırmanın yazarları Yardımcı Doçent Isabella Kahhale ve Jamie Hanson, çalışmanın hedefine dair şu açıklamayı yapmaktadır:

“Ekibimiz, öğrenme, hafıza ve duygusal işlevle bağlantılı iki beyin bölgesi olan hipokampus ve amigdalada bu etkinin sürekli olarak gözlemlendiğini keşfetti. Çocuklar stres altında olduğunda, ebeveynler ve bakıcılar genellikle onlara nasıl destek olabileceklerini (zor zamanlarda gençlere nasıl yardımcı olabileceklerini) merak ederler. Biz de pozitif ebeveynliğin – sıcak ve destekleyici bir bakım, çocuğun başarılı olduğunda takdir edilmesi gibi – stres ile beyin üzerindeki olumsuz etkiler arasındaki ilişkiyi nasıl azaltabileceğini araştırmak istedik.”

“Bu genellikle davranışsal boyutta gözlemlense de, çok az kişi bunu beyinde incelemiştir. Daha önce stres sonrası hipokampus ve amigdala hacminde azalmalar elde etmiştik; ancak, çevresinde yüksek seviyede pozitif ebeveynlik olan bir çocuğun bu ilişkinin nasıl farklı olabileceğini merak ettik.”

Araştırmayı yürütmek amacıyla, 10 ila 17 yaş aralığındaki 482 katılımcıdan veri toplandı. Duygusal işleme, hafıza oluşumu ve davranışsal regülasyon açısından önemli iki yapı olan amigdala ve hipokampusun hacimlerini incelemek için yapısal beyin görüntüleme teknikleri kullanıldı.

Amigdala, beynin temporal lobunun derinlerinde bulunmakta olan küçük, badem şeklinde bir yapıdır ve korku, kaygı ve saldırganlık gibi olumsuz duyguları işlemedeki kritik rolü nedeniyle beynin “duygusal merkezi” olarak tanımlanmaktadır. Hipokampus ise amigdalaya komşu olan medial temporal lobda bulunan, hafıza oluşumu, öğrenme ve mekansal navigasyonda önemli bir role sahip başka bir beyin yapısıdır.

Araştırmacılar, çocukluk stresinin daha düşük hipokampus hacimleriyle ilişkili olduğunu, ancak amigdala hacimlerinde değişiklik gözlemlenmediğini tespit ettiler. Pozitif ebeveynlik, çocukluk stresinin hipokampus hacimleri üzerindeki olumsuz etkilerini tampon görevi görerek engelledi. Diğer bir deyişle, yüksek düzeyde pozitif ebeveynlik bildiren gençler, yüksek stres seviyeleri yaşadıklarında bile daha küçük hipokampus hacimleri sergilemediler.

İlginç olan şu ki, bu tampon etkisi yalnızca gençlerin pozitif ebeveynlik hakkındaki görüşlerine dayanıyordu; ebeveynlerin pozitif tutumları, aynı nörobiyolojik ilişkiyi göstermedi. Bu bulgu, gençlerin deneyimlerinin beyin gelişimlerini ve psikolojik sağlıklarını şekillendirmesindeki gençlik perspektiflerini göz önünde bulundurmanın önemini vurgulamaktadır.

Araştırmacılar PsyPost’a yaptıkları açıklamada şunları ifade ettiler:

“Pozitif ebeveynliğin, hipokampus adlı beyin bölgesindeki daha küçük hacimlerle çocukluk stresi arasındaki ilişkide koruyucu bir rol oynadığını bulduk, ancak bu yalnızca gençlere bu konuda ne düşündüklerini sorduğumuzda pozitif ebeveynlik ölçüldüğünde geçerli oldu. Ebeveynler bakım stilleri hakkında sorgulandığında, yanıtlarının aynı koruyucu etkiye sahip olmadığını gördük. Burada önemli olan, bir ebeveynin kendisini sıcak ve destekleyici olarak görmesi değil, gençlerin de bunu hissetmesidir.”

Pozitif ebeveynlik uygulamarı arasında; çocuğunuz evde yardımcı olduğunda bunu takdir etmek, çocuğunuza bir şeyi iyi yaptığında bunu belirtmek ve onu doğru davrandığında ödüllendirmek gibi örnekler bulunmaktadır.

“Araştırmacılar olarak belirli stres türlerinin belirli nitelikler taşıdığına inanabiliriz, fakat stresi yaşayan birey aynı hissi yaşamayabilir. Yani, yetersiz beslenmek bir kişi için son derece tehditkar iken, bir başkası için hiç de öyle olmayabilir” diye eklediler. “Bu nedenle, bir deneyimin stresli olup olmadığını belirleyen şey genellikle bunu yaşayan kişinin bakış açısıdır.”

“Bu bulgular, çocuklukta yaşanan stresin olumsuz etkilerini azaltmada pozitif ebeveynliğin rolünü vurgulamaktadır,” dedi Kahhale ve Hanson. “Ebeveynler ve bakıcılar, eğer çocuklar zor zamanlar yaşıyorlarsa onlara sıcaklık, destek ve takdir göstererek bu olumsuz etkileri hafifletebileceklerini bilerek rahatlayabilirler.”

Özellikle gençlerin kendi bakış açılarıyla olumlu ebeveynliği algılamalarına odaklanan bu araştırma, yaşam stresinin beyin gelişimi ve davranış üzerindeki etkilerini daha iyi anlamamıza yardımcı olmaktadır.

Çalışmanın sonuçlarına göre olumsuz yaşam olayları, gençlerin davranışsal sorunlarını artırırken, pozitif ebeveynlik bu etkileri azaltmaktadır. Özellikle yüksek düzeyde pozitif ebeveynlik sergilenen durumlarda, stresle davranışsal sorunlar arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir.

Bir diğer dikkat çekici bulgu ise, olumsuz yaşam olaylarının hipokampal hacim üzerindeki etkisiyle ilişkilidir. Araştırma, ortalama ya da altında pozitif ebeveynlik gösteren çocuklarda, olumsuz yaşam olaylarının artışının hipokampal hacminin azalmasıyla ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Ancak yüksek düzeyde pozitif ebeveynlik gösteren bireylerde bu etki gözlemlenmemiştir.

Olumsuz yaşam olayları ile amigdala hacmi arasında belirgin bir ilişki tespit edilmemiştir. Pozitif ebeveynlik, bu bölgede de koruyucu bir etki sergiliyor gibi görünmemektedir.

Araştırmacılar ayrıca sosyoekonomik durumun etkisini de değerlendirmiştir. Bulgular, sosyoekonomik durumun gençlerin davranışsal sorunları ve hipokampal hacim üzerindeki olumsuz yaşam olayları ve pozitif ebeveynlik etkilerini açıklamadığını göstermiştir.

Kaynak

Isabella Kahhalé, Kelly R Barry.”Positive parenting moderates associations between childhood stress and corticolimbic structure”. Şuradan alındı: https://academic.oup.com/pnasnexus/article/2/6/pgad145/7192947. (13.06.2023).