Sarılık Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

29 Haziran 2025| 29 Haziran 20254 Görüntüleme

Sarılık, cilt, göz akları ve mukozalarda sarı renk değişikliği ile karakterize edilen bir sağlık sorunudur. Tıbbi terimle “ikter” olarak bilinen bu durum, vücuttaki bilirubin adı verilen madde miktarının normalden fazla artmasıyla ortaya çıkar. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanması esnasında meydana gelen sarı bir bileşiktir. Karaciğer, bilirubini kan dolaşımına karışmadan işleyip safra aracılığıyla vücuttan atar. Ancak bu süreçte bir sorun yaşandığında, bilirubin seviyesi yükselerek dokulara sarı renk vermeye başlar.

Sarılık Nedir?

Sarılık, kandaki bilirubin seviyesinin artması neticesinde cilt, göz akları ve vücudun diğer dokularında sarı renk oluşumudur. Bu durum, karaciğerin yeterince işlev görememesi veya safra yollarındaki tıkanıklık gibi sebeplerle bilirubinin kanda birikmesi ile gündeme gelir. Normalde karaciğer, bilirubini alarak dönüştürüp safrayla dışkıda atar. Ancak bu süreçte herhangi bir sorun yaşanırsa, sarılık meydana gelebilir.

Sarılık, başlı başına bir hastalık değil, başka hastalıkların bir belirtisi olarak değerlendirilmelidir. Örnek vermek gerekirse, hepatit gibi karaciğer iltihapları, safra kesesi taşları veya kan hastalıkları sarılığa neden olabilir. Bu nedenle, sarılık tespit edildiğinde mutlaka altta yatan sebebin belirlenmesi gerekmektedir.

Sarılık Türleri Nelerdir?

Sarılık genellikle üç ana gruba ayrılarak farklı aşamalarda oluşabilir. Bu gruplama, sarılığın nedeninin anlaşılmasında hekimler için önemli bir rehberlik sağlar. Sarılık türleri şöyle sıralanabilir:

Prehepatik (karaciğer öncesi) sarılık: Bu tür, karaciğere ulaşmadan önce kandaki kırmızı kan hücrelerinin aşırı yıkılması ile gelişir. Hemolitik anemiler ve bazı genetik hastalıklarda görülür. Bilirubin üretimi artar ama karaciğer bu fazlalığı temizleyemez.
Hepatik (karaciğer kaynaklı) sarılık: Karaciğerin yapısal veya fonksiyonel bozukluklarından kaynaklanır. Hepatit, siroz, karaciğer tümörleri gibi hastalıklarda gözlemlenir. Karaciğer bilirubini yeterince işleyemez.
Posthepatik (karaciğer sonrası) sarılık: Bilirubin karaciğer tarafından işlenir ama safra yollarında tıkanıklık nedeniyle atılamaz. Safra taşı, tümör veya safra kanalı iltihabı bu gruba girer.

Sarılık Belirtileri

Sarılığın belirtileri genellikle ciltteki değişikliklerle kolayca fark edilir. Ancak altta yatan nedene bağlı olarak belirtiler değişiklik gösterebilir. Sarılığın sık görülen belirtileri şunlardır:

Ciltte, göz aklarında ve ağız içi dokularda sararma
İdrar renginin koyulaşması (çay rengi)
Dışkı renginin açılması veya kil renginde olması
Halsizlik, yorgunluk ve iştahsızlık
Karın sağ üst kısmında ağrı veya dolgunluk hissi
Bulantı, kusma ve ateş (özellikle enfeksiyon kaynaklısa)
Kaşıntı (özellikle safra akışının bozulduğu durumlarda)
Kilo kaybı ve genel halsizlik

Bu belirtiler hafif veya şiddetli olabilir. Sarılık belirtisi fark edildiğinde, mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurularak kan testleri ve görüntüleme yöntemleriyle tanı konulmalıdır.

Sarılık Neden Olur?

Sarılığa neden olan birçok farklı sebep bulunmaktadır. Temel olarak, vücutta bilirubin birikimine neden olan her durum sarılık oluşumuna yol açabilir. Başlıca nedenler şunlardır:

Karaciğer hastalıkları: Hepatit (A, B, C), siroz, karaciğer yağlanması, karaciğer kanseri
Safra yolu hastalıkları: Safra taşları, safra kanalı tıkanıklıkları, kolanjit
Kırmızı kan hücresi yıkımı: Hemolitik anemi, talasemi gibi kan hastalıkları
Doğumsal metabolizma hastalıkları: Gilbert sendromu, Crigler-Najjar sendromu
İlaç ve toksinler: Bazı antibiyotikler, kemoterapi ilaçları
Enfeksiyonlar: Mononükleoz, tüberküloz gibi sistemik hastalıklar
Yenidoğanda gelişimsel nedenler: Karaciğerin henüz tam olgunlaşmamış olması

Sarılığın kaynağını belirlemek için kan testleri (bilirubin düzeyi, karaciğer enzimleri), ultrasonografi ve gerekirse MR veya BT gibi ileri görüntüleme yöntemleri kullanılır.

Sarılık Tedavisi Nasıldır?

Sarılık tedavisi, doğrudan hastalığın nedenine yöneliktir. Belirtileri baskılamak yerine, sarılığa neden olan durumu tedavi etmek önemlidir. Tedavi süreci, sarılığın türüne, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik göstermektedir. Sarılık tedavisinde genellikle şu yöntemler kullanılır:

Enfeksiyon kaynaklı sarılıklarda: Doktor tarafından önerilen ilaç tedavisi uygulanır.
Safra yolları tıkanıklığında: Mekanik nedenler varsa (safra taşı veya tümör gibi), cerrahi müdahale veya endoskopik müdahale (ERCP) ile tıkanıklık giderilir.
Karaciğer yetmezliği vakalarında: Destek tedavileri uygulanır. İleri evre vakalarda karaciğer nakli gerekebilir.
Hemolitik sarılıklarda: Kan hastalığının kontrol altına alınması gerekir. Gerekirse kan transfüzyonu veya bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar verilir.

Ayrıca beslenme desteği, sıvı takviyesi ve dinlenme de tedavinin destekleyici unsurlarıdır. Tedavi sürecinde düzenli kan testleri ile bilirubin seviyesi izlenir.

Bebeklerde Sarılık Nasıl Geçer?

Yenidoğan bebeklerde görülen sarılık genellikle fizyolojik nedenlere bağlıdır ve çoğu durumda kendiliğinden geçer. Bebeklerin karaciğeri tam olarak gelişmediğinden, bilirubin vücuttan yeterince hızlı atılamaz ve bu durum sarılığa yol açar. Fizyolojik sarıldı genellikle doğumdan sonraki 2–3. günde başlar ve 1 hafta içinde geriler.

Bebeklerde sarılık çoğunlukla tedavi gerektirmez. Ancak bilirubin düzeyi yüksekse veya düşmüyorsa tedavi gerekebilir. En yaygın tedavi yöntemi fototerapidir. Bebeğin cildi özel ışık altında tutulur ve bilirubinin parçalanarak idrar yoluyla atılması sağlanır. Nadir durumlarda kan değişimi gerekli olabilir.

Sarılığı olan bebeklerde emzirme sıklığı artırılarak bağırsak hareketleri desteklenir ve bilirubin atılımı hızlandırılır. Düzenli doktor kontrolleri ile bilirubin seviyesi takip edilir.

Bebeklerde Sarılık Neden Olur?

Yenidoğan döneminde görülen sarılığın en yaygın nedeni fizyolojik sarılıktır. Bunun yanı sıra bazı tıbbi durumlardan da bebeklerde sarılık meydana gelebilir: