Kist Hidatik Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Kist hidatik, karaciğer ve akciğer gibi organlarda oluşabilen ve hayvanlardan insanlara geçebilen paraziter bir hastalıktır. Bu hastalığa yol açan etken, Echinococcus granulosus adlı bir şerit solucanıdır. Dünya çapında özellikle hayvancılıkla uğraşan bölgelerde yaygındır ve zoonotik enfeksiyonlar arasında yer alır. İnsanlar doğal yaşam döngüsünde konakçı değildir; ancak parazitin yumurtalarını yanlışlıkla ağız yoluyla alarak hastalığa yakalanabilirler.

Kist Hidatik Nedir?

Kist hidatik, Echinococcus granulosus parazitinin larvalarının insan vücudunda oluşturduğu kistik yapılar olarak tanımlanır. Parazitin yetişkin formu genellikle köpek gibi etçil hayvanların bağırsaklarında yaşamaktadır ve dışkı yoluyla yumurtalarını bırakarak çevreye yayılır. Bu yumurtalar, ara konak olan koyun, keçi ve sığır gibi hayvanların ağız yoluyla vücutlarına girmeleri sırasında alınır. İnsanlar ise tesadüfi konaklardır ve parazitin ara konağı değildir.

İnsan vücuduna giren parazit yumurtaları, sindirim sisteminden geçerek karaciğer başta olmak üzere akciğer, beyin, dalak gibi organlarda kistler oluşturur. Bu kistler genellikle tek odacıklı ve sıvı doludur. Kistin içindeki sıvı, parazit açısından yeni yapılar barındırdığından, kistin patlaması durumunda ciddi alerjik reaksiyonlar ve anafilaktik şok oluşabilir.

Hastalık yıllar süren bir gelişim gösterdiğinden, erken evrede fark edilmesi zordur. Ancak kist büyüdükçe organ fonksiyonlarını bozarak klinik belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur. Bu nedenle, tanısının konulması durumunda yakından izlenmeli ve uygun tedavi protokolü uygulanmalıdır.

Kist Hidatik Belirtileri

Kist hidatik hastalığının belirtileri, parazitin yerleştiği organa ve kistin büyüklüğüne bağlı olarak değişir. Erken evrede çoğunlukla belirti görülmez, bu nedenle uzun süre fark edilmeden ilerleyebilir. Kist büyüdükçe ilgili organa baskı yaparak belirtiler ortaya çıkar. Karşılaşılan belirtiler şunlardır:

• Karaciğer kistleri: Sağ üst kadranda ağrı, dolgunluk hissi, bulantı, iştahsızlık, karaciğerin elle hissedilebilir büyümesi gibi semptomlar görülebilir.
• Akciğer kistleri: Göğüs ağrısı, nefes darlığı, kronik öksürük, bazen kanlı balgam ve akciğer kapasitesinde azalma gibi solunum sorunları gelişebilir.
• Beyin kistleri: Nadir olmakla birlikte baş ağrısı, nöbet, görme kaybı ve dengesizlik gibi nörolojik bulgulara yol açabilir.
• Kistin patlaması: Ani karın ağrısı, yaygın kurdeşen, nefes darlığı, hipotansiyon ve anafilaktik şok görülebilir. Bu durum hayatı tehdit edici olabilir.

Bazen kistler enfekte olabilir ve apse meydana getirebilir, bu durumda ateş, titreme gibi enfeksiyon belirtileri eklenebilir. Belirtiler genellikle spesifik olmadığından, başka hastalıklarla karıştırılmaması için kist hidatik tanısının ileri görüntüleme ve serolojik testlerle doğrulanması gerekir.

Kist Hidatik Nasıl Bulaşır?

Kist hidatik hastalığı doğrudan insandan insana bulaşmaz. Bulaşma kaynağı Echinococcus granulosus parazitinin yumurtalarıdır. Bu yumurtalar, köpek gibi etçil hayvanların dışkısı ile çevreye yayılır. İnsanlar, kontamine olmuş toprak, su, çiğ sebze-meyve veya köpeklerle temastan sonra ellerini yıkamadan ağızlarına yumurtaları alarak hastalığı kapabilirler. Bulaşma yolları şunlardır:

• Paraziti taşıyan köpeklerle yakın temas ve elleri yıkamadan yemek yemek.
• Parazit yumurtaları ile kirlenmiş sebze, meyve ya da suyu iyice yıkamadan tüketmek.
• Etkeni taşıyan hayvanların iç organlarıyla temasta bulunmak.
• Hijyen koşullarının yetersiz olduğu kırsal alanlarda yaşamak veya hayvancılıkla uğraşmak.

Parazitin yaşam döngüsünde insan bir ara konak değildir. Ancak yanlışlıkla bu döngüye dahil olabilir. Bu nedenle bulaş zincirini kırmak için köpeklerin düzenli veteriner kontrollerinden geçmesi, parazit tedavilerinin yapılması ve gıda hijyenine dikkat edilmesi oldukça önemlidir.

Köpeklerle temasta bulunmamak, çiğ ya da yıkanmamış sebze-meyve tüketmemek, el hijyenine dikkat etmek ve hayvan kesimlerini kontrol altında tutmak gibi önlemler alınmalıdır. Ayrıca çocuklara hijyen eğitimi verilmelidir. Kırsal alanlarda yaşayanların daha dikkatli olmaları gerekmektedir.

Kist Hidatik Tedavisi

Kist hidatik tedavisi, kistin yeri, boyutu, sayısı ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir. Tedavi, cerrahi müdahale, ilaç tedavisi ve bazen perkütan (iğneyle boşaltma) yöntemleriyle uygulanabilir. Genellikle birden fazla tedavi yöntemi bir arada kullanılır.

En yaygın yöntem kistin cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Karaciğer gibi ulaşılabilir organlarda kistin çıkarılması başarı oranını artırır. Ancak cerrahi sırasında kistin patlama riski göz önünde bulundurulmalıdır; çünkü bu durum hayati tehlikeye yol açabilir.

İlaç tedavisi genellikle cerrahiden önce ve sonra destek olarak uygulanır. Perkütan tedavi, ultrason eşliğinde kiste iğneyle girerek içeriğin boşaltılması ve steril sıvılarla yıkanması işlemidir. Bu yöntem, cerrahinin riskli olduğu durumlarda ya da erişimi zor kistlerde tercih edilebilir.

Tedavi sonrası hastaların uzun süre takip edilmesi gerekir. Kistin tekrar oluşma riski bulunduğundan düzenli aralıklarla görüntüleme testleri yapılmalı ve karaciğer fonksiyonları izlenmelidir.