Duygusal derinliği olan bir çocuğa nasıl yardımcı olunur? | Anne

Hiç çocuğunuzun davranışlarının diğer çocuklara kıyasla biraz daha yoğun olduğuna dair düşündünüz mü? Ya da internetteki ebeveynlik tekniklerinin neden kendi çocuğunuzda etkili olmadığını merak ettiniz mi? Eğer öyleyse, çocuğunuz Dr. Becky Kennedy’nin “derin duygulara sahip çocuk” (DFK – deeply feeling kid) olarak adlandırdığı bir kategoride olabilir.

Basit bir ifadeyle, bu çocuklar duyguları diğerlerinden daha derin bir şekilde hisseder ve daha yoğun reaksiyonlar gösterirler. Bu durum, onların yetiştirilmesini biraz daha zorlaştırabilir. İşte, derin duygulara sahip çocuklar hakkında bilmeniz gereken her şey ve onları güvenle büyütmenin yolları…

Öncelikle, “derin duygulara sahip çocuk” bir tanı ya da tıbbi bir durum değil. Bu, Dr. Becky’nin farklı bir mizaç yapısını tanımlamak için kullandığı bir kavramdır. Bu çocuklar olayları daha derin hisseder ve daha yoğun tepkiler verir. Kriz anlarında hızla öfkelenseler de, sakinleşmeleri zaman alabilir. Ayrıca, klasik ebeveynlik yöntemlerine genellikle olumlu yanıt vermezler. Örneğin, “duyguyu adlandırmak” ya da sarılmak gibi yaklaşımlar, bazen onları daha da kötü hissettirebilir.

Bu durum, çocuklarda ya da ebeveynlerinde bir problem olduğu anlamına gelmiyor. Sadece farklı bir yaklaşım gerektiriyor. Doğru destekle, bu çocuklar empati yetenekleri yüksek, yaratıcı ve duygusal zekâsı gelişmiş bireyler olarak yetişebilirler.

1. Daha sık, daha yoğun ve daha uzun süren krizler yaşarlar

Bu çocuklar sıfırdan yüze birden çıkabilirler. Gerçekten de, daha yoğun hissederler ve daha sık ve uzun süreli öfke patlamaları yaşayabilirler. Ebeveynlerin bunu hayal etmemeleri gerektiğini vurgulamak önemlidir.

2. Klasik ebeveynlik stratejileri işe yaramaz

Kitapları okudunuz, videoları izlediniz. Ancak çocuğunuza etki eden hiçbir şey küçük çocuğunuzda işe yaramıyor. Buna “ön kapı stratejileri” denir; duyguyu adlandırmak, yardım teklif etmek gibi doğrudan yaklaşımlar. Ama bu çocuklar, bu tür yaklaşımlara genellikle kapıyı suratınıza çarparak tepki verirler. Onların ihtiyaç duyduğu şey, “yan kapı stratejileri”dir.

3. Ailenin duygusal dengesini ele geçiriyor gibi hissedersiniz

Hiçbir şeyi yanlış söylememek veya istediklerini yapmamak için çocuğunuzun etrafında dikkatlice hareket etme zorunluluğu hissediyor musunuz? Evet, bu derin duygulara sahip bir çocuğunuz olduğunu gösterir. Örneğin, film gecesinde istedikleri filmi izleyemezlerse, saatlerce ağlayıp bağırabilir ve durmaksızın devam edebilirler. Ancak çocuğunuzun tepkisinden korkmak, kimseye fayda sağlamaz.

Dr. Becky’ye göre, derin duygulara sahip çocukları desteklemenin anahtarı, bu çocukların neden tepkiler verdiklerini anlamaktan geçiyor. Bu çocuklar savunmasız hissettiklerinde, bu durum utançla birleşir. Düştüklerinde, hata yaptıklarında veya bir oyunu kaybettiklerinde bu tür savunmasızlıklar onlar için çok utanç verici olabilir. Bu sebepten dolayı sinirlenirler. Duygularını, vücutlarına saldıran şeyler gibi algılarlar ve bu yüzden karşılık olarak saldırgan davranışlar sergilerler. Bu anlarda genellikle ebeveynlerine karşı mesafe koyarlar. Ancak aslında en çok ihtiyaç duydukları anlar da tam olarak bu anlardır.

1. Hiçbir şey yapmayın (tam anlamıyla değil)

Büyük bir kriz anında çocuğunuza yardım etmek isteyebilirsiniz. Ancak bu durumlarda sizi reddedebilirler. “Yardım istemiyorsan ben de gidiyorum!” derseniz, korktukları durumu pekiştirmiş olursunuz. Bunun yerine, sadece yanlarında oturup, çocuğunuza onun büyük duygularından korkmadığınızı gösterin. Bu nasıl olur?

Örneğin, çocuğunuz bir masaya çarparak, “aptal masa, bu masayı atmak istiyorum!” diye bağırıyorsa, onunla empati kurmak ya da masanın suçlu olmadığını açıklamak yerine yalnızca sessizce yanında oturun. Bazen hiçbir şey söylememek en iyisi olabilir. Varlığınız, ‘seni bu hâlinle kabul ediyorum, güvendesin’ mesajını taşır. Ancak bu, her zaman bir şey yapmamak anlamına gelmez. Duygusal patlamalar dışında, çocuğunuza beceriler kazandırmak da önemlidir. Böylece benzer bir an tekrar yaşandığında, bu becerileri kullanabilirler.

2. Görmek istediğiniz davranışı modelleyin

Örnek olmak, özellikle derin duygulara sahip çocuklar için oldukça etkilidir. Örneğin, birlikte bebeklerle oynarken “Hayır! Ben balıklarla oynamak istiyorum!” dediğinizde, derin bir nefes alıp şu ifadeyi kullanabilirsiniz: “Özür dilerim, aslında seninle balıklarla oynamayı çok istiyordum. İkisini de yapabileceğimiz bir yol bulabilir miyiz?” Bu, onlara duyguların aşırı korkutucu olmadığını ve yönetilebileceğini gösterir.

Benzer şekilde, oyun arkadaşlığı bir anda bozulduğunda “Seninle artık arkadaş değilim!” gibi sözler duyduğunuzda devreye girip, “Bu hoşuna gitmemiş olabilir. Sanırım kardeşin de bloklarla oynamak istemişti. Hayal kırıklığına uğramış gibi hissediyorsun. Bunun yerine şöyle diyebiliriz…” diyerek hem çocuğunuzu savunur hem de alternatif bir çözüm sunarsınız.

3. Duygusal fırtınalar sırasında sakin kalın

Çocuklar, yetişkinleri izler. Siz kontrolden çıkarsanız, çocuklar büyük duyguların baş edilemez olduğu mesajını alır. Ama siz sakin kalırsanız, bu durumu onlara öğretebilirsiniz. Örneğin, trafik sıkışıklığında sinirlenmek yerine, “Şu anda çok sinirliyim ama derin bir nefes alıp bir yolunu bulacağım,” diyerek öğretici bir tutum sergileyebilirsiniz.

4. Farkındalık molalarını teşvik edin

Bazı durumlarda çocukların sadece biraz nefes alacak alana ihtiyacı olabilir. Bu, dışarı çıkmak, derin nefes almak veya en sevdikleri kitabıyla birkaç dakika geçirebilmeleri anlamına gelebilir.

Evde “sakin köşe” oluşturabilirsiniz: Yastıklar, stres çarkları veya ses geçirmeyen kulaklıklarla donatılmış bir güvenli alan. Bu köşe, “gönderildiği” bir yer değil, duygularıyla baş edebileceği bir sığınak olmalıdır.

Hassasiyetlerini kutlayın

Bu çocuklara sıkça “fazla duygusal” oldukları söylenir. Oysa asıl olarak empati, yaratıcılık ve derinlik, onların süper gücüdür. Bu büyük kalp bir armağandır. Onlara bu hassasiyetin bir hediye olduğunu hatırlatın.

Duygusal kelime dağarcıklarını geliştirin

Anlık duyguları adlandırmak her zaman etkili olmayabilir ama çocuklara sonrasında duygularını ifade edebilmeleri için kelimeler öğretmek önemlidir. Üzgün değil de kırgın, yalnız ya da hayal kırıklığına uğramış gibi daha spesifik ifadeler kullanmayı öğrenmek, duygularını daha yönetilebilir hale getirir.

Problem çözme becerilerini geliştirin

Bir kriz anında hemen çözüme yönelmek yerine, “Sence şu an ne işe yarar?” ya da “Geçen sefer bu duyguyu yaşadığında ne yapmıştın?” gibi sorular sorabilirsiniz. Böylece çocuklar, kendi duygularını yönetebileceklerine dair özgüven kazanırlar.

Derin duygulara sahip bir çocuk yetiştirmek kolay değildir, ama aynı zamanda büyük bir fırsattır. Bu çocuklar çok hissederler ama aynı zamanda çok da verirler. Duygularını ifade etmeleri için alan tanıyarak, duygusal düzenlemeyi modelleyerek ve dayanıklılığı destekleyerek yalnızca duygularıyla baş etmelerini değil, bu duygularla gelişmelerini sağlarız. Ve bu dünyada anlayış ve şefkatin eksik olduğu bir ortamda, bu gerçekten bir süper güçtür.

Kaynak: Alexia Dellner. “How to Support a Deeply Feeling Kid, According to Parent-Whisperer Dr. Becky”. Şuradan alındı: http://purewow.com/family/signs-you-have-a-deeply-feeling-kid. (26.05.2025).