İskele ebeveynlik nedir? | Anne olarak ne anlama geliyor?
1976 yılında Amerikalı psikolog Jerome Bruner, ‘iskele’ metaforunu çocuk yetiştirmeyle ilgili kullanan ilk kişi olarak öne çıkmıştır. İşbirlikçi öğrenme olarak adlandırdığı bu kavram, bir ebeveynin veya öğretmenin çocuğa yeni bir beceri öğretirken rehberlik etmesini ve çocuk bu beceriye hakim olduktan sonra talimatların durdurulmasını ifade eder.
Ebeveynin iskele olarak tanımlanması, görsel, sezgisel ve basit bir kavram olarak ortaya konulmuştur. Bu yaklaşım, bir çocuğu bağımsızlığa yönlendiren bir otorite figürü üzerine kuruludur ve yalnızca eğitim bağlamında değil; aynı zamanda duygusal, sosyal ve davranışsal bağlamda ebeveyn rehberliğini de yeniden şekillendirir.
Hayır, bizim kültürümüzdeki ‘iskele babası’ kavramından tamamen farklı! İskele ebeveynlik modeli, çocuğu bir ‘bina’ olarak düşünürken, ebeveyni onu saran bir yapı iskelesi olarak ele alır. Buradaki destek ile ebeveyn, çocuğun gelişimi için yapı desteği sağlamayı hedefler ve belirli bir yönde büyümesini engellemez. Yapının inşasında önemli bir unsur olan iskele, bina ile birlikte yükselir. Yapının ilk aşamalarında, sağlam bir temel oluşturan unsurların inşası için iskele daha geniş ve detaylıdır; bina yükseldikçe iskele önemini kaybeder.
Eğer binanın bir bölümünde sorun yaşanırsa, bu durumu hızla tespit edebilmek ve çözüm bulabilmek için iskele her zaman hazırdır. Bina tamamlandığında ve kendi başına durmaya hazır hale geldiğinde, ebeveyn iskelesi oradan çekilebilir. Ancak binanın tüm kısımları aynı anda tamamlanmayabilir; bu durumda iskele her seferinde bir kısmı aşağı çekebilir ve ihtiyaç oldukça geri yükselebilir.
İskele ebeveynlik modeli, destek ve cesaretlendirme üzerine kuruludur. Bu temellere dayanarak, çocukların öz güvenlerini, öz saygılarını ve başa çıkma becerilerini artırabilir ve bu sayede kendilerini destekleyen, güçlü bireyler haline gelmelerini sağlayabilirsiniz. Böylece, çocuk da ileride bir başkası için iskele olabilecek yetkin bir yetişkin olarak yetişir.
1- İskelenin Yapısı
İskelenin temeli, genel yapıyı oluşturan önemli öğelerden oluşur. Ebeveynlikte bunlar, günlük rutinler, iletişim biçimleri, ev kuralları ve düşünme tarzlarıdır. Çocuklar için sağlam bir ev ortamı oluşturmak oldukça önemlidir ve bunun için, çocukların güven duygusunu inşa etmek adına rutinlerin önemi büyüktür. Yemek ve uyku saatleri, aile bağlarını güçlendiren Pazar kahvaltısı gibi ritüeller ve kuralların uygulanabilir sınırları, ebeveynlerin mevcut olmasını ve günlük rutinlere katılımını gerektirir. Bu şekilde yapılandırılmış bir ortam sağlamak, başarılı bir yetişkin olmanın vazgeçilmez bir unsuru olan ‘istikrar’ için de bir örnek oluşturur.
2- İskelenin Destek Gücü
Çocuklar, duygusal empati ve onaylama ile desteklenmelidir; daha da önemlisi, çocukların duyguları yargılamaya veya reddedilmeye maruz kalmamalıdır. Ebeveynler, çocuklarının hislerini duyduklarını ifade etmeli ve kabul etmelidir. ‘Ağlayacak bir şey yok, korkacak bir şey yok’ demek, çocukların duygu ve düşüncelerini geçersiz kılarak kendileri hakkında derin bir şüphe duymalarına neden olmaktadır.
Çocukların hissettiklerinin yanlış olmadığını anlaması ve kabul görmesi gereklidir. Duygularını isimlendirmeyi ve bu duyguları açıkça ebeveynleriyle konuşmayı öğrenen çocuklar, reddedilme gibi zor durumlarla daha iyi başa çıkmayı öğrenirler. Duygularının farkında olarak ve kabul görerek büyüyen çocuklarda, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik sorunların gelişme riski de daha azdır.
Destek olmak, gerektiği durumlarda müdahale etmeyi de gerektirebilir. Eğer çocuğunuzun bir öğretmene ya da terapiste ihtiyacı varsa, durumun daha da kötüleşmesini beklemeksizin bir uzmandan yardım almak önemlidir.
Destekleyici bir iskele olarak bazen talimatlar da vermeniz gerekebilir; fakat çocuğunuza koçluk yaparken bazı görevleri onun yerine yapmanız aynı şey değildir.
3- İskelenin Teşvik Gücü
İyi ayarlanmış bir teşvik, çocuğunuzu nazik bir şekilde yeni şeyler denemeye ve risk almaya teşvik eder. Çocuklar başaramadıklarında –ki ileride kaçınılmaz bir şekilde bunu yapacaklardır– nelerin yanlış gittiğini konuşarak gelecekteki cesaretlerini artırabilirsiniz. Neyin yanlış olduğu ve düzeltilebilecek noktaların bilinmesi, çocukların tekrar bisiklete, sahneye ya da field’e geri dönmeleri konusunda heyecanlı olmalarını sağlar. Çocuklarınıza başarısızlık riskini almalarını teşvik etmediğinizde, aslında onlara korkmayı ve bağımlı olmayı öğretmiş olursunuz.
Referanslar: Harold S. Koplewicz, “What Is Scaffolding Parenting? An Expert Explains The Child Rearing Concept” (12 Mart 2021) Şuradan alındı: https://www.mindbodygreen.com/articles/what-is-scaffolding-parenting-expert-explains-technique
