Çocuğumun gelecekteki boyu ne kadar olacak? | Anne

Bu metin, Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz tarafından yazılmıştır.

Son yıllarda aileler arasında özellikle ergenliğe dair bazı kaygılar gözlemleniyor. Çocuklarının ergenliğe girmesiyle boylarının uzamayacağı, erken âdet görecekleri gibi yanlış düşünceler aileleri paniğe sürüklüyor, yaşamlarını zorlaştırıyor ve gereksiz hastane ziyaretlerine neden oluyor. Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, “Genital bölgede veya vücutta görülen hafif tüylenme ve alında beliren sivilceler de kaygı verici unsurlar arasında. Fakat 6-8 yaşları arasında ortaya çıkan hafif ve geçici meme büyümeleri, alında sivilcelenme ve bazı çocuklarda genital veya koltuk altı bölgelerinde gelişen tüylenme genellikle normaldir” diyor.

Ergenlik, en basit haliyle çocukluk döneminden erişkinliğe geçiş dönemi olarak tanımlanıyor. Bu dönemde çocukta fiziksel, cinsel ve psikolojik değişim ve gelişimler gözlemleniyor. Bu değişimler genellikle 10-18 yaş aralığını kapsıyor. Ergenlik belirtilerinin kızlarda 8, erkeklerde 9 yaşından önce belirgin hale gelmesi normal dışı olarak değerlendiriliyor ve ‘erken ergenlik’ olarak adlandırılıyor. Belirtilerin kızlarda 13, erkeklerde ise 13.5 yaşına kadar ortaya çıkmaması ise ‘gecikmiş ergenlik’ olarak kabul ediliyor ve incelenmesi gerekiyor.

Kızlarda ergenlik 10-11, erkeklerde ise 11-12 yaşları civarında başlıyor. Kız çocukları ergenliğe erkeklerden yaklaşık 2 yıl önce giriyor. Irk, cinsiyet, genetik faktörler, vücuttaki hormonların salınımını etkileyen unsurlar, iklim, ailesel özellikler, beslenme durumu ve çevresel etmenler ergenliğe giriş yaşını etkileyebiliyor. Araştırmalar ve klinik gözlemler, soğuk kuzey ülkelerinde çocukların ergenliğe daha geç girdiğini, sıcak ülkelerde ise ergenlik yaşının daha erkene çekildiğini gösteriyor.

İlginizi çekebilir: 12 yaş gelişimsel özellikleri: Ergenliğe girerken çocuğumu neler bekler?

Kızlarda memelerde tomurcuklanma (meme dokusunda sertleşme), erkeklerde ise testislerde büyüme ile birlikte skrotum (torba) derisinde kızarıklık ve kalınlaşma, ergenliğin başladığını gösteriyor. Ergenlik dönemi ortalama 3 yıl sürüyor. Bu süreçte erkeklerde testis hacmi artıyor, genital ve koltuk altı kıllanması oluyor, ses kalınlaşıyor ve sakal ile bıyık çıkıyor. Kızlardaysa meme büyümesi devam ediyor ve ardından âdet oluşuyor. Bu dönemde kızlar ortalama 20 santim, erkekler ise 25-30 santim uzuyorlar. Prof. Dr. Büyükgebiz, vücut ağırlığının yüzde 50’sinin de bu dönemde kazanıldığını belirtiyor.

Kızlarda en hızlı büyüme, âdetten hemen önce yani 12 yaş civarında gerçekleşirken, erkeklerde 13.5 yaşında görülüyor. Bu süreçte yaklaşık 2 yıl içinde 6-8 santimlik boy uzaması gözlemleniyor. Kızlarda büyüme, ilk âdetten sonra yavaşlasa da durmuyor. Erkeklerde ise büyüme hızı 13.5-14 yaşından sonra yavaşlıyor ve 17-18 yaşa kadar devam ediyor. Prof. Dr. Büyükgebiz, “Ailelerin, çocuklarının yılda 5 santimden az uzaması, yaşıtlarından geri kalması, her yıl aynı pantolonu veya eteği giymesi durumunda; bu konu hakkında şüphelenip vakit kaybetmeden uzman bir doktora götürmeleri gerekiyor” diyor.

İlginizi çekebilir: Erken ergenlik belirtileri nelerdir?

Büyümenin durması, uzun kemiklerdeki büyüme kıkırdaklarının kapanmasına işaret ediyor. Bu durumu belirlemek için kemik yaşı tayin ediliyor. Büyüme, kızlarda âdetten sonraki 2-3 yıl içinde, erkeklerde ise 18 yaş civarında sona eriyor. Kız çocukları âdetten sonra ortalama 6 santim uzarken, âdetlerin düzensiz olması durumunda uzama daha fazla olabiliyor.

• Mide-bağırsak hastalıkları. (En yaygın olanı çölyak hastalığıdır.)

• Tüm kronik hastalıklar. (Astım, karaciğer, kalp, böbrek.)

• Kortizonlu ilaçların uzun süreli kullanımı.

• Büyüme hormonu eksikliği.

• Tiroit hormonu eksikliği.

• Belirli genetik hastalıklar.

• Bebeklerin 2 bin 500 gramın altında doğmaları. (Bu bebeklerin yüzde 15-20’si kısa boylu olma riski taşır.)

• Yetersiz beslenme. (Özellikle yaşamın ilk 3 yılında doğru beslenme büyük önem taşıyor.)

• Tedavi edilmemiş erken ergenlik.

• Hızlanmış ergenlik. (Meme gelişimi ile ilk âdet arasındaki sürenin kısalması söz konusudur.)

Anne-babanın boyu, çocuğun boyunun genetik potansiyelini belirlese de; tek başına belirleyici bir unsur olarak görülmemektedir. Beslenme durumu, ergenliğe giriş yaşı, ergenliğin süresi, iklim koşulları ve çevresel faktörler gibi unsurlar da çocuğun gelecekteki boyunu etkileyen önemli etkenlerdir. Normalde çocuğun erişkin boyunun anne-baba ortalamasından daha uzun olması beklenirken, bazı kemik hastalıkları ve genetik sorunlar boy kısalığına yol açabilir. Ayrıca yetersiz beslenme, tedavi edilmeyen erken ergenlik ve hormon eksikliği gibi durumlar ile kronik hastalıklar da çocuğun boyunu kısaltmaktadır.

İlginizi çekebilir: Ergenlere nasıl davranmalı?