İşletim Sistemlerinde Sanal Bellek Kullanımı

Günlük yaşamımızda bilgisayarlarımızla çalışırken pek çok zorlukla karşılaşabiliyoruz. İşletim sistemlerinin karmaşık yapısı nedeniyle, bu zorlukların birçok nedeni olabiliyor. Bu sorunların üstesinden gelebilmek için işletim sistemlerinde çeşitli çözümler geliştirilmiştir.

Sanal bellek teknolojisi de bu çözümlerden biridir. Bu yazımızda, işletim sistemlerinde sanal bellek kullanımına dair çeşitli bilgileri sizinle paylaşacağız. Sanal bellek ihtiyacı her işletim sistemi için benzerken, aralarında bazı küçük farklılıklar bulunmaktadır. Bunları yazımızda sırayla inceleyeceğiz.

İşletim sistemlerinde sanal bellek kullanımı ne işe yarar?

İşletim sistemlerinde sanal bellek fikri, 1957 yılında Telefunken TR440 anabilgisayarının geliştiricisi Fritz-Rudolf Güntsch tarafından ortaya atılmıştır. Sanal bellek, doktora tezi olarak sunulduktan sonra ilk kez B5000 ticari bilgisayarında uygulamaya konmuştur.

Ancak sanal bellek uygulamasının benimsenmesi zaman almıştır. 1969 yılında, David Sayre tarafından yönetilen bir IBM araştırma grubu, sanal belleğin diğer sistemlere nazaran çok daha verimli çalıştığını belirtmiştir.

İşletim sistemlerinde sanal bellek fikrinin amacı, bilgisayarların yeterli bellek kalmadığında işlevselliğine devam edebilmesini sağlamaktır. 1970’lerde RAM fiyatları günümüzdeki kadar düşük değildi ve bu durum RAM üretmeyi oldukça zor ve pahalı hale getiriyordu.

Bundan dolayı, büyük kapasiteli bellekler kullanılamıyordu. Bunun yerine, daha düşük maliyetli disklerden faydalanıldı. Sanal bellek teknolojisi, esasen işletim sistemi veya programlar için yeterli RAM kalmadığında, bu açığın bilgisayarında bulunan disk ile kapatılması prensibine dayanır.

RAM ve HDD, temel olarak benzer işlevleri üstlenen iki parçadır ve ikisi de veri depolama birimleridir. Ancak RAM oldukça hızlıdır fakat maliyeti yüksektir, buna karşın HDD daha yavaştır fakat maliyeti daha düşüktür. Bu nedenle, bilgisayarda yeterli RAM kalmadığında HDD devreye girer.

Sistem üzerindeki RAM dolduğunda, işletim sistemi diskten ayrılan alanı kullanmaya başlar. Temel işlemler RAM üzerinde gerçekleştirilirken, diğer işlemler arka planda disk üzerinde bekletilir. İşlemlerin önceliğine göre RAM ve disk arasında okuma-yazma işlemleri yapılır. Böylece, yavaş da olsa sistemin ihtiyaç duyduğu alan sağlanmış olur.

İşletim sistemlerinde sanal bellek kullanımı, en çok Windows işletim sistemine yarar. Linux ve macOS sistemlerine kıyasla, Windows’un RAM ihtiyacı daha fazladır. Bu nedenle Windows’u kurarken sanal bellek otomatik olarak etkin gelir ve sizin değişiklik yapmadığınız sürece sistem bu alanı kendi yönetir. Otomatik belirlenen alan, bilgisayarınızdaki RAM ve disk alanına göre ayarlanır. Linux’ta sanal belleğe swap alanı denir.

Günümüzde RAM fiyatlarının ciddi ölçüde düşmesiyle, sanal belleğe duyulan ihtiyaç azalmaktadır. Ancak yüksek kapasiteli bir belleğe sahip değilseniz, sisteminiz macOS bile olsa sanal bellek kullanmanız önerilir. Eğer normal bir kullanıcıysanız ve yeterli belleğe sahipseniz, Linux sistemlerde swap alanı ayırmanıza gerek yoktur.

İşletim sistemlerinde sanal bellek performansı, SSD disklerin varlığıyla önemli ölçüde arttı. Ancak sanal bellek yoğun bir şekilde kullanılıyorsa, disk üzerinde yüksek miktarda okuma ve yazma işlemi olacağı için disk ömrü önemli ölçüde azalabilir. Bu nedenle, bilgisayarınızda 16 GB veya daha fazla RAM bulunuyorsa, sanal belleğin SSD yerine HDD’yi kullanmasını sağlayabilirsiniz.

Bunu yönetmek için, Bilgisayarım klasörüne sağ tıklayın ve açılan pencereden “Özellikler” seçeneğine tıklayın. Ardından sol bölümde bulunan “Gelişmiş sistem ayarları”na tıklayın ve açılan pencerede “Performans – Ayarlar” seçeneğini seçin.

Daha sonra “Gelişmiş” sekmesinde bulunan “Sanal bellek” seçeneğinde “Değiştir” butonuna tıklayın. Üst kısımda yer alan tiki kaldırdıktan sonra, sanal bellek alanını istediğiniz gibi ayarlayabilir veya bu işlem için kullanılacak diski seçebilirsiniz.

Özetlemek gerekirse, işletim sistemlerinde sanal bellek kullanımı oldukça faydalı bir özellik olarak öne çıkmaktadır. Yukarıda verdiklerimiz doğrultusunda siz de sanal bellek kullanımınızı optimize edebilirsiniz.