Kan Uyuşmazlığı: Tanımı, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Kan uyuşmazlığı, genellikle gebelik döneminde annenin ve fetüsün kan gruplarının uyumsuz olmasından kaynaklanan bir durumdur. Bu uyumsuzluk, anne ve bebeğin kanındaki Rh faktörlerinin birbirinden farklı olmasından kaynaklanır. Bağışıklık sisteminin tepkisiyle sonuçlanabilir. Eğer anne Rh negatif, bebek ise Rh pozitifse, annenin bağışıklık sistemi bebeğin kanındaki Rh pozitif hücreleri “yabancı” olarak tanır ve bu hücrelere karşı antikor üretir. Bu durum fetüste anemi, sarılık gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Kan uyuşmazlığı, uygun şekilde yönetildiğinde önlenebilir bir durumdur. Gebelik sırasında düzenli kontrollerle teşhis edilebilir ve gerekli tedavi yöntemleriyle anne ve bebeğin sağlığı korunabilir.

Kan Uyuşmazlığı Nedir?

Gebelik döneminde anne ve bebeğin kan gruplarının farklı olmasından kaynaklanan bir bağışıklık sistemi problemidir. En sık görülen türü, Rh uyuşmazlığıdır. Annenin kan grubu Rh negatif, bebeğin kan grubu ise Rh pozitif olduğunda ortaya çıkar. Rh uyuşmazlığı, genellikle ilk gebelikte bir sorun teşkil etmez. Çünkü annenin bağışıklık sistemi bu dönemde antikor üretmeye yeni başlar. Ancak bu antikorlar, sonraki gebeliklerde plasenta yoluyla bebeğin kan dolaşımına geçerek bebeğin kırmızı kan hücrelerini yok edebilir. Bu durum, fetüste ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen hemolitik hastalık olarak bilinir. Hemolitik hastalık, fetüste kansızlık (anemi), organ hasarına ve hatta gebelik kaybına neden olabilir. Nadir de olsa ABO kan grubu uyuşmazlığı da görülebilir; bu durum annenin kan grubunun O, bebeğin ise A veya B olduğu hallerde ortaya çıkar. ABO uyuşmazlığı genellikle daha hafif seyreder ve doğum sonrası bebekte sarılık gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Uygun teşhis ve tedavi ile kan uyuşmazlığı önlenebilir. Anne-bebek sağlığının korunması için düzenli prenatal kontroller son derece önemlidir.

Kan Uyuşmazlığı Neden Olur?

Kan uyuşmazlığı, genellikle anne ve bebeğin kan gruplarının Rh faktörü açısından farklı olması nedeniyle meydana gelir. Rh faktörü, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan bir proteindir. Eğer bu protein mevcutsa kişi Rh pozitif, yoksa Rh negatif olarak sınıflandırılır. Kan uyuşmazlığının en sık nedeni Rh uyuşmazlığıdır.

Rh uyuşmazlığı, annenin kan grubunun Rh negatif, bebeğin kan grubunun ise Rh pozitif olduğu durumlarda oluşur. Normalde anne ve bebeğin kanı birbirine karışmaz, ancak doğum sırasında plasentanın ayrılması, düşük, kürtaj, dış gebelik, travma veya bazı tıbbi müdahaleler sırasında bebeğin Rh pozitif kanı annenin dolaşımına geçebilir. Bu durumda annenin bağışıklık sistemi, Rh pozitif hücreleri “yabancı” olarak tanır ve bunlara karşı antikor üretir. Bu antikorlar, annenin bir sonraki gebeliklerinde plasenta yoluyla bebeğe geçerek fetüsün kırmızı kan hücrelerine saldırabilir.

ABO uyuşmazlığı ise annenin kan grubunun O, bebeğin ise A, B veya AB olduğu durumlarda görülebilir. Anne, bebeğin kanındaki A veya B antijenlerini yabancı olarak algılabilir ve buna karşı antikor üretebilir. Ancak ABO uyuşmazlığı genelde daha hafif seyreder ve ciddi komplikasyonlara yol açmaz. Diğer kan uyuşmazlığı nedenleri şu şekildedir:

• Düşük veya Kürtaj: Bu durumlar sırasında anne ile bebeğin kanı karışabilir ve anne Rh pozitif hücrelerine karşı antikor üretebilir.
• Dış Gebelik: Plasenta hasarı nedeniyle annenin dolaşımına bebeğin kan hücreleri geçebilir.
• Travma veya Tıbbi Müdahaleler: Amniyosentez gibi girişimsel işlemler sırasında anne ve bebek kanı karışabilir.
• Kan Transfüzyonu: Uygun olmayan kan grubundan yapılan kan nakilleri, annenin bağışıklık sisteminin antikor üretmesine yol açabilir.

Kan Uyuşmazlığının Belirtileri Nelerdir?

Gebelik sırasında belirti vermeyebilir. Ancak anne ile bebeğin kan gruplarındaki uyumsuzluk nedeniyle bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlar, bebeğin kırmızı kan hücrelerini etkilediğinde belirtiler ortaya çıkabilir. Bu durum, bebekte ciddi etkilere yol açacaktır. Yenidoğan hemolitik hastalığı olarak bilinen bir duruma neden olabilir. İşte kan uyuşmazlığının belirtileri:

Anne adayında görülen belirtiler şunlardır:

• Genellikle belirgin bir semptom yoktur.
• Nadiren, fetüs ciddi şekilde etkilenirse, gebelikte bebek hareketlerinde azalma görülebilir.

Bebekte ve yenidoğanda görülen belirtiler ise şöyledir:

• Fetal anemi: Bebeğin kanındaki kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucunda kansızlık oluşur.
• Hidrops fetalis: Anemi nedeniyle bebeğin vücudunda sıvı birikimi oluşur; bu durumda, karın, akciğer veya diğer dokularda şişlik görülebilir.
• Bebek hareketlerinde azalma: Kansızlık ve sıvı birikimi, bebek hareketlerini zayıflatabilir.
• Şiddetli sarılık: Yenidoğanın cildinde ve göz aklarında sararma. Bu durum, bilirubin seviyelerinin artmasından kaynaklanır.
• Anemi: Bebeğin yeterli sayıda kırmızı kan hücresine sahip olmaması durumunda halsizlik, solgunluk ve hızlı nefes alma görülebilir.
• Karaciğer ve dalakta büyüme: Bebeğin vücudu, kırmızı kan hücresi üretimini artırmaya çalışırken bu organlar büyüyebilir.
• Nörolojik belirtiler: Şiddetli sarılık tedavi edilmezse, yüksek bilirubin seviyeleri beyin hasarına (kernikterus) yol açabilir.
• Hızlı kilo kaybı veya beslenme güçlüğü: Bebek yeterli enerjiye sahip olmadığında emme refleksinde zayıflık olabilir.

Kan Uyuşmazlığı Nasıl Teşhis Edilir?

Gebelik sürecinde yapılan kan testleri ile kolayca teşhis edilebilir. İlk prenatal muayenede anne adayının kan grubu ve Rh durumu belirlenir. Eğer anne Rh negatifse, baba adayının Rh durumu da incelenir. Rh uyuşmazlığı tespit edilirse, annenin kanında Rh antikorlarının varlığı ve miktarını belirlemek için indirekt Coombs testi yapılır. Bu test, annenin bağışıklık sisteminin bebeğin kanına karşı antikor üretip üretmediğini gösterir. Gerekirse, fetüsün durumunu değerlendirmek için ultrason veya doppler incelemeleri yapılabilir.

Kan Uyuşmazlığının Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Kan uyuşmazlığı tedavisi, annenin antikor üretimini önlemek ve bebeği korumaya odaklanır. Gebelik sırasında Rh uyuşmazlığı tespit edildiğinde, annenin bağışıklık sistemini baskılamak için Rh immün globulin (RhIg) enjeksiyonu yapılır. Eğer fetüs etkilenmişse doktor, fetüsün sağlık durumunu sürekli olarak izler. Şiddetli durumlarda doğumdan önce fetüse kan nakli gerekebilir. Doğum sonrası dönemde, yenidoğan anemi ve sarılık gibi komplikasyonlar bakımından yakın takibe alınır.

Kan Uyuşmazlığının Olası Olumsuz Etkileri Nelerdir?

Kan uyuşmazlığı tedavi edilmediğinde, fetüs ve yenidoğanda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Fetal anemi (kansızlık), hidrops fetalis (aşırı sıvı birikimi), anne karnında bebek kaybı gibi durumlardan kaynaklanabilir. Ayrıca doğum sonrası bebekte şiddetli sarılık, beyin hasarı (kernikterus) ve uzun süreli nörolojik sorunlar gözlemlenebilir. Erken teşhis ve tedavi ile bu komplikasyonların çoğu önlenebilir.