Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Romatoid artrit (RA), eklemleri etkileyen kronik ve iltihaplı bir otoimmün hastalıktır. Bağışıklık sistemi, yanlışlıkla vücudun kendi dokularına saldırarak bu durumu ortaya çıkarır. Eklemlerde ağrı, şişlik ve sertlik gibi belirtiler gösteren hastalık, zamanla eklemlerde hasara ve deformasyonlara yol açabilir. Romatoid artrit yalnızca eklemleri değil, aynı zamanda cilt, gözler, akciğerler, kalp ve kan damarları gibi diğer organları da etkileyebilir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir?

Bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun kendi dokularına saldırdığı, kronik bir otoimmün hastalıktır. Temel olarak eklemleri etkileyen bu rahatsızlık, iltihaplanma (inflamasyon) ve ağrıya yol açarak eklem hasarına, deformasyona ve hareket kısıtlılığına neden olabilir. Romatoid artrit, eklemlerin yanı sıra cilt, gözler, akciğerler, kalp ve kan damarları gibi diğer organları da etkileyebilir. Genellikle simetrik bir şekilde ilerler; bu, her iki elde veya her iki dizde aynı anda belirtilerin ortaya çıkması anlamına gelir ve romatoid artritin en belirgin özelliklerinden biridir. Hastalık yavaş bir başlangıç gösterir; ancak tedavi edilmediğinde hızla ilerleyerek eklemlerde kalıcı zararlara yol açabilir. Erken aşamalarda eklem ağrısı, şişlik ve sabah sertliği gibi belirtiler görülmektedir. Zamanla belirtiler şiddetlenebilir ve eklemlerde deformasyon, hareket kaybı ve yaşam kalitesinde önemli bir düşüşe yol açabilir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Belirtileri Nelerdir?

Eklemlerde ağrı, şişlik ve sertlik ile kendini gösteren, vücudun birçok bölümünü etkileyebilen sistemik bir hastalıktır. Belirtiler genellikle eklemleri etkiler, ancak vücudun diğer organlarında da sorunlara yol açabilir. RA belirtileri zamanla değişiklik gösterebilir; bazı dönemlerde semptomlar hafifleyebilirken, diğer dönemlerde alevlenmeler yaşanabilir. Sabah sertliği, hastalığın en karakteristik belirtilerinden biridir ve genellikle 1 saatten daha uzun sürer. Ayrıca kronik yorgunluk, iştahsızlık ve hafif ateş gibi sistemik belirtiler de eşlik edebilir. Romatoid artrit belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Ağrı ve Şişlik: Ellerde, ayaklarda, dizlerde, bileklerde ve diğer eklemlerdeki ağrı ve şişlik.
• Sabah Sertliği: Sabahları veya uzun süre hareketsiz kalındığında eklemlerdeki sertlik hissi.
• Hareket Kısıtlılığı: Etkilenen eklemlerde hareketin zorlaşması.
• Deformasyonlar: Tedavi edilmediğinde eklemlerde oluşan şekil bozuklukları.
• Yorgunluk: Kronik halsizlik ve enerji kaybı.
• Hafif Ateş: Bağışıklık sisteminin aşırı aktivitesine bağlı düşük dereceli ateş.
• Kilo Kaybı: İltihap nedeniyle iştahsızlık ve kilo kaybı.
• Kas Güçsüzlüğü: Kronik inflamasyonun kaslar üzerindeki olumsuz etkileri.
• Göz Problemleri: Kuru göz sendromu (Sjögren sendromu) veya göz iltihabı.
• Cilt Problemleri: Deri altında sert nodüller (romatoid nodüller) oluşumu.
• Akciğer Sorunları: Akciğer zarında iltihap (plevra iltihabı).
• Kalp ve Damar Sorunları: Romatoid artrit, kalp krizi veya damar hastalıkları riskini artırabilir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Neden Olur?

Normalde bağışıklık sistemi, vücuda zarar veren yabancı organizmaları hedef alır. Ancak romatoid artritte eklem zarları (sinovyum) bir tehdit olarak yanlış algılanır. Bu bölgeye karşı bağışıklık yanıtı gelişir ve sonucunda eklemlerde iltihaplanma, ağrı ve hasar meydana gelir. Hastalık ilerledikçe, bu iltihap kıkırdak, kemik ve diğer eklem yapılarında ciddi tahribata yol açabilir. Romatoid artritin kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir; ancak genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sistemi düzensizlikleri bu hastalığın gelişiminde önemli rol oynar. HLA-DR4 gibi genetik belirteçlere sahip olan kişilerde romatoid artrit riski daha yüksektir. Yine de genetik yatkınlık tek başına hastalığın ortaya çıkması için yeterli değildir; çevresel tetikleyicilerin de önemli bir rolü vardır.

Romatoid Artrit Risk Faktörleri Nelerdir?

Aile öyküsü olan bireylerde romatoid artrit riski daha yüksektir, özellikle HLA-DR4 ve HLA-DR1 genlerine sahip olanlarda bu durum daha belirgindir. Ayrıca enfeksiyonlar ve bazı mikroorganizmalar, bağışıklık sistemini tetikleyerek hastalığın başlamasına katkıda bulunabilir. Kadınlarda romatoid artritin daha sık görülmesi de hormonal değişimlerin hastalığın gelişiminde etkili olabileceğini göstermektedir. Östrojen düzeylerindeki değişiklikler, bağışıklık sistemini etkileyebilir.

Romatoid Artrit Hastalığının Evreleri Nelerdir?

Hafif belirtilerle başlayan hastalık, ilerleyen evrelerde eklem deformasyonuna ve organ hasarına kadar gidebilecek ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Romatoid artrit hastalığının evreleri şu şekildedir:

• Erken Evre (Preklinik Evre): Hastalığın başlangıç aşamasıdır, genellikle belirgin semptomlar görülmez. Eklemlerde hafif sertlik ve zaman zaman ağrı hissi olabilir. Bağışıklık sistemi, eklem dokularına karşı yanlış bir yanıt geliştirmeye başlamıştır. Görüntüleme yöntemlerinde eklem yapısında belirgin hasar bulunmaz.
• İltihaplanma Evresi (Aktif Evre): Bu aşamada sinovyumda iltihaplanma başlar. Belirtiler arasında eklem ağrısı, şişlik ve sabah sertliği yer alır. Simetrik olarak her iki taraftaki eklemler etkilenebilir (örneğin, her iki el veya diz). Eklemlerdeki iltihaplanma tedavi edilmezse hızlıca kıkırdak ve kemik hasarına yol açabilir.
• Orta Evre (Eklemlerde Yapısal Hasar Evresi): İltihaplanma kontrol altına alınamazsa, kıkırdak ve kemikte hasar başlar. Hareket kısıtlılığı ve eklem deformasyonları ortaya çıkabilir. Romatoid nodüller gibi deri altı kitleler gelişebilir. Bazı hastalarda göz, akciğer ve kalp gibi organlar da etkilenebilir.
• İleri Evre (Kronik ve Deformasyon Evresi): Eklemler ciddi anlamda deforme olmuş ve işlevini kaybetmiştir. Günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmekte büyük zorluk yaşanabilir. Eklemlerde kaynaşma (ankiloz) gelişebilir. Organ hasarları daha belirgin hale gelir (örneğin, kalp veya akciğer problemleri).
• Son Evre (Remisyon veya Komplikasyon Evresi): Tedaviye bağlı olarak bazı hastalarda remisyon sağlanabilir; yani hastalık kontrol altına alınır ve semptomlar hafifler. Ancak tedavi edilmezse veya hastalık agresif bir şekilde ilerlerse, ciddi komplikasyonlar ve kalıcı eklem deformasyonları ortaya çıkabilir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Tedavisi Nasıl Olur?

Romatoid artrit tamamen tedavi edilemeyen ancak semptomların kontrol altına alınabildiği kronik bir hastalıktır. Tedavinin ana hedefleri; iltihabı azaltmak, eklem hasarını önlemek, ağrıyı kontrol altına almak ve hastaların yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi, ilaç kullanımı, fizik tedavi, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde cerrahi müdahale ile uygulanır. Hastalığın her evresinde farklı tedavi yaklaşımları uygulanır ve planlar hastanın konumuna özel olarak düzenlenir.

Romatoid Artrit Hastalığında Beslenme Nasıl Olmalıdır?

İltihaplı bir hastalık olması nedeniyle diyet, hastalığın yönetiminde önemli bir rol oynamaktadır. Uygun bir beslenme düzeni, iltihabı azaltabilir, ağrıyı hafifletebilir ve genel sağlık durumunu iyileştirebilir. Anti-inflamatuar etkileri olan yiyecekler, romatoid artritli hastalar için faydalı olabilir. Romatoid artrit hastalığında beslenme aşağıdaki gıdalarla düzenlenebilir:

• Omega-3 Yağ Asitleri: Somon, sardalya, uskumru gibi yağlı balıklar ve ceviz, keten tohumu gibi bitkisel kaynaklar, iltihabı azaltarak eklem ağrısını hafifletebilir.
• Antioksidanlar: Taze meyve ve sebzelerde bulunan antioksidanlar, serbest radikalleri nötralize ederek iltihabı azaltmada etkilidir. C vitamini için portakal, kivi; E vitamini için badem ve ıspanak önerilmektedir.
• Tam Tahıllar: Yulaf, tam buğday ekmeği, kinoa gibi tam tahıllar iltihap seviyelerini düşürebilir.
• Zeytinyağı: Sağlıklı yağlar içeren zeytinyağı, iltihabı baskılayan etkisiyle tercih edilmelidir.
• Lifli Gıdalar: Lif açısından zengin gıdalar, bağırsak sağlığını destekler ve sistemik iltihabı azaltabilir. Sebzeler, meyveler, baklagiller ve kepekli tahıllar önerilmektedir.
• Baharatlar: Zerdeçal ve zencefil gibi baharatlar, doğal anti-inflamatuar özellikleri ile eklem iltihabını azaltmada faydalı olabilir.

Bu besinlerin aksine, işlenmiş gıdalar, margarin ve kızartmalar gibi sağlıksız yağlardan kaçınılmalıdır. Şeker ve şekerli içeceklerin de iltihaplanmayı artırabileceği unutulmamalıdır. Beyaz ekmek ve makarna gibi işlenmiş karbonhidratlar yerine tam tahıllar tercih edilmelidir.